“Wat mij het meest bezighoudt is die zoektocht naar liefde, bevestiging, erkenning, het horen bij de groep, versus een authentiek persoon zijn, die opstaat tegen een groep die iets doet dat niet kan.” Schrijver Roxane van Iperen schrijft het Boekenweekessay van 2021, schuift aan bij Margriet en heeft een duidelijke boodschap: kijk het verleden in de bek.

Roxane van Iperen

"Het is een grote eer", vertelt Roxane van Iperen aan tafel bij M. De komende maanden klimt ze in de pen en schrijft ze een verhaal in het thema 'Tweestrijd'. Een essay, om precies te zijn. En daar is de schrijver erg blij mij. "Een essay is mij op het lijf geschreven." Volgend jaar presenteert ze haar verhaal tijdens de Boekenweek.

Neem je de discussies mee die momenteel plaatsvinden?

"De actualiteit is altijd een beetje de uitbarsting van al het onverwerkte verleden dat eronder zit. Op het gebied van economie, het rechtssysteem en zeker op het gebied van oorlogen die wij hebben gehad. De Tweede Wereldoorlog, Nederlands-Indië, ons koloniale verleden... Dat zijn thema’s waar ik me altijd mee bezig houd. En dan probeer ik het klein te maken door de actualiteit uit te lichten."

Wij hebben een grote, zwaaiende vinger en een kleine spiegel

Roxane van Iperen aan tafel bij Margriet

"De actualiteit van nu leidt heel erg terug tot je eigen verleden niet in de bek willen kijken. Wij nemen het racismedebat vanuit Amerika over, maar zijn echt koningen in het niet willen omkijken, niet in de spiegel willen kijken. Dat is niet iets wat ik verzin, daar zijn talloze proefschriften over geschreven en zo staan we in de wereld ook bekend. Wij hebben een grote, zwaaiende vinger en een kleine spiegel."

Lees ook

"Als je kijkt naar Nederlands-Indië, wat wij zo eufemistisch de politionele acties noemen, dan was dat eigenlijk gewoon een oorlog zoals de Tweede Wereldoorlog. Maar dan van 1945 tot 1949." Na die oorlog zijn er veel mensen naar Nederland gekomen, vertelt Roxane. "Die hebben we vervolgens honds behandeld." De schrijver noemt een voorbeeld. "We kennen de Molukse gemeenschap van de treinkaping, niet zozeer van wat we die Molukkers daarvoor hebben aangedaan."

de Indië-klokkenluider

De gruweldaden in Indonesië werden lang in de doofpot gestopt. "We hebben het er niet over en iedereen vindt het een ingewikkeld onderwerp", zegt Roxane in gesprek met Margriet. Toch was er een Nederlandse militair die openheid van zaken gaf. Het leverde Joop Hueting een bijnaam op, de Indië-klokkenluider. "Hierna moest hij onderduiken met zijn gezin. Hij werd bedreigd en iedereen was woedend dat hij dit durfde te zeggen."

Kijk het beest in de bek

"We hebben het ieder jaar weer over de herdenkingscultuur en dat mensen dat steeds ingewikkelder beginnen te vinden. Nooit meer oorlog, nooit meer antisemitisme", zegt Roxane over de uitspraken die je vaak rondom mei hoort. "Dat hele 'nooit meer' is natuurlijk redelijk hol als je dat beest niet in de bek kijkt. Nederlands-Indië, de Tweede Wereldoorlog: we hebben zo een aantal onderwerpen waar we omheen aan het dansen zijn."

En geldt dat ook voor het bespreken van racisme in Nederland?

"Ik denk dat het een gevolg is van die volksaard. Dat beest niet in de bek willen kijken, krijgt nu het gevolg van grote vormen van oproer. Mensen die zeggen: we pikken het niet meer", vertelt Roxane. "Veel mensen reageren met: wat niet? Het is allemaal incidenteel, flinterdun en oppervlakkig. En dan zegt onze premier: ik ben nota bene historicus." Dat fascineert Roxane, die samen met Mark Rutte de geschiedenisboeken wil induiken. "Ik zou best een middagje met hem een paar boeken willen doornemen, over waar dit vandaan komt."

Kijk hier het gesprek met Roxane van Iperen