Stapels brieven, verkeersboetes en je problemen aan niemand durven vertellen. Hoewel gemeenten sinds 2021 verplicht zijn om dit soort problemen te proberen te voorkomen, belandt Nick op jonge leeftijd in de schulden en weet hij jarenlang niet hoe hij daar uit moet komen. Waarom heeft de gemeente hem niet bereikt?
Sloten vervangen
Nick van Lunsen zit op de bank te scrollen als hij gerammel hoort aan zijn deur. Als Nick verbaasd naar buiten komt lopen, blijkt het de verhuurder te zijn: ze zijn de sloten aan het vervangen. Lichtelijk in paniek vraagt hij of er nog iets aan te doen is. Hij mag blijven; mits hij binnen 2 uur de huurachterstand van twee maanden overmaakt. In die 2 uur belt hij uiteindelijk familie op, die hem kunnen helpen. Nick: "Dat was wel een stressvol moment, ik zat wel echt een beetje in paniek. Door geld te kunnen lenen heb ik toch die twee maanden kunnen betalen in één keer, waardoor ik daar mocht blijven."
Maanden eerder raakt Nick zijn baan kwijt door de coronacrisis. Al snel ontstaan de eerste schulden: "De eerste periode had ik niet heel erg door dat ik schulden aan het opbouwen was. Ik kreeg wel brieven en bekeuringen, dat vond ik heel erg moeilijk. Ik schaamde me er ook heel erg voor. Maar ik dacht: dit los ik wel op. Dit kan ik wel."
Maar de problemen worden niet opgelost en de brieven stapelen zich op: "Ik kon het niet meer bijbenen. Er waren wel dagen waarbij ik dacht bij mezelf, het is of boodschappen doen of benzine in de auto gooien om naar werk te kunnen. Dan is voor mij de keuze makkelijk gemaakt: benzine."
Ik dacht: dit los ik wel op. Dit kan ik wel.
Vroegsignalering
In 2021 telde Nederland volgens cijfers van het CBS 620.000 huishoudens met schulden, een aantal dat dit jaar is gestegen naar 726.000. En volgens cijfers van het Nibud kosten mensen met schulden de gemeenten per jaar 10.000 euro. Om te voorkomen dat mensen in problematische schulden komen moeten energie- en waterleveranciers, zorgverzekeraars en woningverhuurders, de zogenaamde ‘vastelastenpartners’, sinds 2021 betalingsachterstanden doorgeven aan de gemeente. De gemeente dient vervolgens contact op te nemen met de inwoner om hulp te bieden. Maar hóe gemeenten dat doen, daarvoor zijn er geen verplichtingen. Sommige gemeenten laten wijkteams huisbezoeken doen, sommigen schrijven vooral brieven.
Brieven sturen
Zo kreeg Nick een brief van de gemeente, drie maanden nadat hij bijna zijn huis uit werd gezet. De brief ging over betaalachterstanden bij zijn zorgverzekering. Nick nam de brief niet zo serieus: "Die brief kwam veel te laat. Ik denk dat het beter had geholpen als zij persoonlijk contact hadden gezocht door langs te komen, of te bellen."
Mensen met financiële problemen bereik je volgens Marco Florijn, voorzitter van de NvvK, de branchevereniging voor schuldhulp en financiële dienstverlening, niet effectief door slechts een brief te sturen: "Eén van de grote problemen bij mensen met problematische schulden, is juist dat ze hun brieven niet meer openen." Wat wel goed zou kunnen werken, is moderne communicatie, zegt Peter Heijkoop, bestuurder bij VNG. Sociale media, zoals Whatsapp, Instagram, Facebook of Tiktok, kunnen daar een goede rol in vervullen, volgens hem.
Zorgverzekering
Langskomen, bellen, of sociale media kunnen jongeren dus beter bereiken dan brieven sturen. Een andere reden dat jongeren nog te weinig worden bereikt door vroegsignalering, is omdat jongeren vaak nog thuis wonen en daarom niet altijd een huur- of energiecontract hebben. En gemeenten gaan vaak pas langs bij signalen van meerdere vastelastenpartners. Heijkoop: "Het is een wat ingewikkeldere doelgroep. Je ziet overigens ook dat het een doelgroep is die vaak nog thuis woont. Dus als het gaat over de vastelastensignalen, die gaan daar al niet voor op."
Gemeenten zouden daarom specifieker moeten kijken naar zorgcontracten van jongeren, volgens Florijn: "Als een gemeente op twee signalen vaart, of drie signalen, dan kan je jongeren eigenlijk niet goed bereiken omdat jongeren niet alle contracten hebben, zoals een energiecontract, een verhuurcontract, maar wel een zorgverzekeringscontract. Dus je zou bij jongeren specifiek naar die zorgverzekering moeten kijken en dat ook als een belangrijk signaal mee moeten nemen in het bereiken van de jongeren."
Naast het beter kijken naar de zorgverzekering is het volgens ervaringsdeskundige bij Movisie, Marc Mulder, belangrijk dat er meer vastelastenpartners worden betrokken bij vroegsignalering, zoals telefoonmaatschappijen, DUO (Dienst Uitvoerend Onderwijs), afterpay-bedrijven of de overheidsinstantie die boetes int, het Centraal Justitieel Incasso Bureau. Mulder: "Zo kan je jongeren met betaalachterstanden beter bereiken en in beeld krijgen om betaalachterstanden te verminderen."
Schuldrust
Nick is inmiddels begonnen met het afbetalen van zijn schulden. Via zijn vader komt hij eind 2022 bij Stichting ONSbank terecht, een stichting die jongeren met geldproblemen helpt. Deze stichting geeft Nick een half jaar ‘schuldrust’: een periode waarin schuldeisers geen brieven sturen en niet langskomen. Zo kan Nick met een schuldcoach orde op zaken stellen. Nick hoopt nu over 1,5 jaar klaar te zijn met het afbetalen van zijn schulden: "Geld zal altijd een rol blijven spelen, ik ben elke dag bezig in mijn hoofd met geld. Maar ik ben blij dat ik hulp heb gezocht."
Uitzending Pointer
Pointer maakte op 26 november een uitzending over vroegsignalering en hoe jongeren daardoor bereikt worden:
Wil je op de hoogte blijven van dit onderzoek?
Elke week sturen we je onderzoeksverhalen, tips van de redactie, en verhalen die je nog van ons kan verwachten.
