06-10-2019

Met een pontificale hoogmis is vandaag in Vaticaanstad de Synode voor de Pan-Amazone-Regio van start gegaan. Bijna tweehonderd bisschoppen en tientallen experts zullen vanaf morgen onder voorzitterschap van paus Franciscus vergaderen over kerkelijke, maatschappelijke en ecologische kwesties in de landen van het Amazonebekken. Op 27 oktober zal de synode worden afgesloten. 



Deze bijzondere assemblee van de Bisschoppensynode werd twee jaar geleden door paus Franciscus aangekondigd. Het doel, zo verklaarde hij, is om “nieuwe wegen te vinden voor de evangelisatie van Gods volk in die regio”, in het bijzonder de inheemse volken die “vaak vergeten worden en een vooruitzicht op een serene toekomst ontberen”.

De hindernissen voor de evangelisatie zijn onder meer het zware terrein dat de inheemse bevolking moeilijk bereikbaar maakt, de grote verscheidenheid aan talen, het verzet van landeigenaren en grote zakelijke belangen. 

Het Amazonebekken beslaat ongeveer 6.000.000.000 km2, met een bevolking van 2,8 miljoen inwoners, verdeeld over 400 stammen die zo'n 240 talen spreken die behoren tot 49 taalkundige families. 

De Synode definieert de regio als het geheel of delen van Bolivia, Brazilië, Colombia, Ecuador, Frans Guyana, Guyana, Peru, Venezuela en Suriname. In de meeste van die landen bestaat een rooms-katholieke meerderheid. De bisschoppenconferenties van deze landen hebben afgevaardigden naar Rome gestuurd om aan deze bijzondere kerkvergadering deel te nemen. Paus Franciscus heeft ook een aantal bisschoppen van buiten deze regio benoemd om mee te vergaderen. Ook de hoofden van de departementen van de Romeinse Curie doen mee. 

Deelnemers aan Amazonesynode >>

Een van de door de paus persoonlijk aangestelde synodevaders is kardinaal Christoph Schönborn, de aartsbisschop van Wenen. Die vindt dat deze synode vanwege de ecologische problematiek die besproken zal worden, ook van belang is voor de gehele planeet. De Oostenrijker waarschuwt er wel voor dat maatregelen die de synodevaders zullen voorstellen ten aanzien van kerkelijke kwesties, in eerste instantie alleen voor het Amazongebied zullen gelden en geen directe implicaties voor de wereldkerk zullen hebben. Schönborn zei dit in reactie op een vraag of de Amazonesynode het einde betekent van de celibaatsplicht. 

LEES: Amazone-synode overweegt priesterwijding oudere huisvaders

In juni 2018 werd het Instrumentum Laboris (werkdocument’) van de Amazonesynode gepubliceerd. Daarin staan de belangrijkste agendapunten: de rol van de vrouw in de Kerk, de rechten en tradities van de inheemse bevolking en de noodzaak om de toegang van gelovigen tot de eucharistie te verbeteren. Tijdens de voorbereidende bijeenkomsten werd de mogelijkheid geopperd om gehuwde mannen tot priester te wijden, zodat in afgelegen gebieden geregeld de Heilige Mis kan worden opgedragen. 

Paus Franciscus benoemde op 4 mei 2019 kardinaal Cláudio Hummes tot relator generalis (algemeen rapporteur) van de Amazonesynode. Deze Braziliaanse franciscaan pleit voor radicale inculturatie. Hij vindt dat het Amazonegebied zijn eigen kerk nodig heeft met “een Amazone-gezicht en ook een inheems gezicht” in plaats van “een Europese kerk die in het Amazonegebied is getransplanteerd”. Daarbij is het volgens hem wezenlijk dat de inheemse geloofsgemeenschappen worden geleid door inheemse voorgangers.

Het Instrumentum Laboris werd door de conservatieve vleugel van de Kerk uiterst kritisch ontvangen. Kardinaal Walter Brandmüller kwalificeerde het document als “ketters”, omdat het volgens hem in tegenspraak was met de “bindende kerkelijke leer op beslissende punten”. Kardinaal Gerhard Müller, voormalig prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer, bekritiseerde de passage van het werkdocument (paragraaf 19) waarin staat dat het Amazonegebied niet alleen een geografische ruimte is, maar ook “een theologische plaats waar het geloof wordt beleefd en ook een bijzondere bron van Gods openbaring is”. Volgens Müller is dat een “valse leer”, omdat er maar twee openbaringsbronnen zijn: de Heilige Schrift en de Traditie. Kardinaal Raymond Burke en bisschop Athanasius Schneider kondigden zelfs een veertigdaagse vasten aan opdat “dwaling en ketterij de aanstaande synode niet zullen verstoren”. De Venezolaanse kardinaal Jorge Urosa Savino zei dat het werkdocument “vrij goed’ is op het gebied van ecologie, maar faalt op het gebied van ecclesiologie en missiologie. Kardinaal Robert Sarah, prefect van de Congregatie voor de Goddelijke Eredienst, zei te vrezen dat sommige westerlingen deze vergadering zullen aangrijpen om het verplichte priestercelibaat aan te vallen en te pleiten voor de priesterwijding van vrouwen.