27-10-2019

Nadat de synodevaders zaterdag tijdens de laatste plenaire vergadering van de Amazonesynode over elke paragraaf van het slotdocument hadden gestemd, hield paus Franciscus een toespraak tot alle deelnemers. Daarin zei hij dat alle beraadslagen over de kerkelijke uitdagingen in het Amazonegebied vier dimensies hadden: een culturele, een ecologische, een sociale en een pastorale.

Culturele dimensie

Beginnend met de bespreking van de culturele dimensie zei de paus dat hij bijzonder verheugd was over de discussies over inculturatie en over de waardering en het respect voor de diverse culture in Amazonië. Inculturatie behoort tot de traditie van de Kerk, zei Franciscus, en hij herinnerde eraan dat deze kwestie veertig jaar geleden al een belangrijk thema was op de Derde Conferentie van de Latijns-Amerikaanse Bisschopsraad (CELAM III) in Puebla, Mexico.

Ecologische dimensie

Bij de bespreking van de ecologische dimensie bracht hij hulde aan Bartholomaios van Constantinopel, de oecumenisch patriarch van de Orthodoxe Kerk. Hij was het die als een van de eerste kerkleiders de christengelovigen bewust maakte van de ecologische problematiek in relatie tot de christelijke opdracht om voor de schepping te zorgen. Franciscus zei dat hij daardoor werd geïnspireerd om de encycliek Laudato si' te schrijven. “En nu komt het ecologisch bewustzijn in een stroomversnelling.”

De paus benadrukte vervolgens het belang van Amazonië voor de gehele wereld en noemde het gebied een “symbool”. De toekomst staat op het spel, zei hij. “We hebben gezien hoeveel jonge mensen er demonstreren ten gunste van het Amazonegebied”, zei hij. Jongeren zijn zich bewust van de ecologische gevaren die hen bedreigen, niet alleen in Amazonië maar ook in Congo en op andere plaatsen, zoals in zijn geboorteland Argentinië.

Sociale dimensie

Wat betreft de sociale dimensie sprak Franciscus over de economische uitbuiting van personen en natuurgebieden door bedrijven en andere belanghebbenden. De mensen in het Amazonegebied hebben te maken gehad met brute uitbuiting op alle niveaus, evenals met de “vernietiging van hun culturele identiteit”, zei hij. De Kerk moet daartegenover een stevig profetisch geluid laten horen.

Pastorale dimensie

De pastorale dimensie is volgens paus Franciscus de belangrijkste van de vier, omdat de verkondiging van het Evangelie noodzakelijk en dringend is. Hij voegde eraan toe dat de Blijde Boodschap “begrepen, geabsorbeerd en geassimileerd moet worden door deze culturen”. Priesters, leken, religieuzen, mannen en vrouwen en permanente diakens kunnen allemaal bijdragen aan de intensivering van de evangelisatie, aldus Franciscus. Er moet meer creativiteit worden betracht met betrekking tot nieuwe pastorale ambten, zo vervolgde hij. Dit omvat ook het bestuderen van de rol van vrouwen en diakens in de Kerk van de eerste eeuwen. De paus zei dat hij van plan is om samen met de Congregatie voor de Evangelisatie van de Volken (Propaganda Fide oftewel het hoofdkwartier van de katholieke missie in Rome), daartoe een speciale commissie in het leven te roepen.

Hervormingen

De paus merkte verder op dat er tijdens de synode een aantal zaken naar voren kwamen die hervorming behoeven. “De Kerk heeft altijd nood aan hervorming”, zei hij, daarmee het oude Latijnse adagium 'ecclesia semper reformanda est' bevestigend. Franciscus benadrukt dat noodzakelijke hervormingen ook de verantwoordelijkheid zijn van de nationale bisschoppenconferenties. Hij roept hen dan ook op om onder de jonge religieuzen en pastoraal werkenden meer missionair elan op te wekken. Allereerst moet daarbij kritisch gekeken worden naar de priesterlijke vorming. De vorming van jonge geroepenen moet gericht zijn op apostolische ijver zodat ze naar de periferieën kunnen worden uitgezonden.

De paus zei dat het een goed idee zou zijn voor Vaticaanse diplomaten in opleiding om een of twee jaar door te brengen in een probleemgebied ergens in de wereld, waar ze de plaatselijke bisschop in een missiegebied van dienst zijn. Een andere goede hervorming, zei hij, is de spreiding van geestelijken over een land zodat de ene streek geen groter priestertekort heeft dan de andere.

De Heilige Vader had het vervolgens over priesters uit het Amazonegebied die in de Verenigde Staten en Europa verblijven. Sommigen zijn daar voor hun studie, maar besluiten niet naar hun eigen land terug te keren. Franciscus zei dat een Italiaanse bisschop hem eens vertelde dat er priesters zijn die niet naar bergdorpen gaan als ze daarvoor niet worden betaald. Dat is een schande, zei de paus.

Vrouwen

De rol van vrouwen in het apostolaat en pastoraat in de kerken van Amazonië was een belangrijk thema op de synode. De paus vindt dat het gedeelte in het slotdocument dat daarover handelt, een beetje kort is. “Ik wil alleen maar dit onderstrepen: we beseffen nog steeds te weinig wat de betekenis van vrouwen in de Kerk is.” Volgens hem wordt er nog teveel naar het functionele aspect gekeken. “De rol van de vrouw in de Kerk gaat veel verder dan alleen maar functionaliteit”, zei hij.

Reorganisatie

Franciscus ging ook in op het laatste deel van het slotdocument, dat over kerkelijke reorganisaties gaat. Hij zei dat er in andere delen van de wereld naast bisschoppenconferenties ook semi-episcopale conferenties en regionale conferenties zijn. Hij vroeg zich af waarom kleinere bisschoppelijke gremia niet ook in het Amazonegebied konden worden ingesteld.

Riten

Een ander belangrijk synode-onderwerp betrof de cultus. “Rituelen en liturgieën vallen onder de verantwoordelijkheid van de Congregatie voor de Goddelijke Eredienst”, zei de paus. Hij voegde eraan toe dat dit voorname departement van de Romeinse Curie de verschillende inculturatieve voorstellen nader zal onderzoeken. Wat betreft de bestaande rituelen in de Kerk merkte Franciscus op dat ook zij klein begonnen zijn en steeds groter werden. Voor nieuwe cultische uitingen in “onze Heilige Moeder de Kerk” hoeven we niet bang te zijn. De Kerk is immers “de Moeder van allen, die ons op deze weg steunt”. 

De paus maakte vervolgens bekend dat hij met curiekardinaal Peter Turkson zal spreken over de instelling van een ‘sectie-Amazone’ binnen het Dicasterie voor de Bevordering van de Integrale Mensellijke Ontwikkeling, waarvan Turkson prefect is.

Media

Paus Franciscus sprak zijn bezorgdheid uit over de perceptie van de uitkomst van deze synode door de media. De Heilige Vader zei te hopen dat alle genoemde dimensies evenveel aandacht krijgen. Hij wenst dat journalisten zich niet gaan blindstaren op het kerkpolitieke aspect van de beraadslagingen en slechts inzoomen op de onderwerpen die in de seculiere media het meeste aandacht hebben gekregen: kerktucht en binnenkerkelijke aangelegenheden zoals het celibaat. Het gaat er volgens hem ook niet om welke partij gewonnen heeft en welke partij verloren. “We zijn allemaal winnaars” als we ons pastoraal werk samen verrichten, zei de paus.

Elites

Tot slot had de paus het over de “elites”, katholieken of christenen die gefocust zijn op technische details en daarbij het zicht verliezen op het grotere verband. Franciscus citeerde daarbij de Franse dichter Charles Péguy: “Omdat het hun de moed ontbreekt om zich met aardse zaken bezig te houden, geloven ze dat ze met God bezig zijn. Omdat ze bang zijn om deel uit te maken van de mensheid, denken ze dat ze deel zijn van God. Omdat ze van niemand houden, maken ze zichzelf wijs dat ze van God houden.” (Note conjointe sur Descartes et la philosophie cartésienne, 1914). 

We mogen niet de “gevangenen van deze selecte groep” zijn, waarschuwde paus Franciscus. Want deze groep is volgens de Heilige Vader enkel geïnteresseerd in zijn eigen agenda en “veronachtzaamt het leeuwendeel van de synode en de diagnose die we hebben gesteld”.



bron: Vatican Media