11-09-2019

Jan Gruiters stopt per 1 oktober als algemeen directeur van PAX, de Nederlandse vredesorganisatie die opereert in opdracht van IKV en Pax Christi. In een vandaag gepubliceerd interview met dagblad Trouw zegt hij dat de Nederlandse kerken zich veel actiever moeten opstellen in het politieke debat over vluchtelingen en minderheden. 

“Als de menselijke waardigheid in het gedrang komt, heeft de kerk de morele plicht zich daarover uit te spreken", zegt Gruiters. Volgens hem is er grote behoefte aan zo'n moreel leiderschap, en laten de kerken het op dat vlak afweten. “Naast de polariserende krachten van Baudet en Wilders zijn er verbindende krachten nodig die zich eens positief over vluchtelingen en islam uitlaten. Dat mogen de kerken luider doen.”

Gruiters (1956) werkte vanaf 1980 als informatieanalist voor de toenmalige PTT, maar trad in 1981 al in dienst bij Pax Christi als adjunct-secretaris. Hij maakte daar deel uit van het landelijk werkcomité van het Komitee Kruisraketten Nee (KKN). Van 1987 tot 1992 werkte hij voor de Raad van Kerken in Nederland om daarna terug te keren naar Pax Christi. Na het vertrek van Jan ter Laak in 1996 werd Gruiters tijdelijk algemeen secretaris van Pax Christi Nederland. Op 1 januari 2000 werd hij de eerste directeur van PAX.

Onder zijn leiding opereerde PAX in gevaarlijke landen waar burgers in de verdrukking komen door gewapende machtsconflicten tussen allerlei strijdende partijen. In het diepste geheim onderhandelde Gruiters zelf soms met leiders met bloed aan hun handen, zolang er maar zicht was op verbetering van de humanitaire situatie. 

Zo zat Gruiters ooit aan tafel met de beruchte Joseph Kony, oprichter van het ‘Verzetsleger van de Heer’ dat in Noord-Oeganda een uiterst gewelddadige strijd voerde. Kony liet jongens ontvoeren om hen als kindsoldaat in te zetten en meisjes om hen als seksslavin te laten werken. Kinderen die probeerden te ontsnappen werden vermoord of verminkt. “We hebben met hem onderhandeld over beëindiging van de strijd, en ik ging in 2006 met een wilsverklaring van hem naar toenmalig minister Agnes van Ardenne van ontwikkelingssamenwerking. Zij zei: ‘Dit kan helemaal niet. Niemand heeft die Kony ooit gezien.’ Maar wij zaten bij hem in de jungle aan tafel. Vrede is het niet geworden, maar er volgde wel een staakt-het-vuren waardoor het geweld sterk afnam. Daar hebben wij als PAX iets voor elkaar gekregen wat staten niet lukte”, zegt Gruiters in het afscheidsinterview met Trouw. 

Jan Gruiters is op zondag 22 september te gast in het KRO-NCRV-programma Zin in Weekend.