Rome, 16 april 2023 – Paus Franciscus heeft vandaag, op de Zondag van de Goddelijke Barmhartigheid, in zijn Regina Caeli-toespraak gerefereerd aan beschuldigingen aan het adres van Johannes Paulus II (1978-2005). Die zou betrokken zijn geweest bij de verdwijning van de Vaticaanse ingezetene Emanuela Orlandi in 1983.
“En omdat ik zeker weet dat ik de gevoelens van de gelovigen in de hele wereld begrijp, richt ik een dankbare gedachte aan de nagedachtenis van de heilige Johannes Paulus II, in deze dagen het voorwerp van beledigende en ongegronde verdachtmakingen”, aldus Franciscus tot de menigte op het Sint-Pietersplein.
De zaak van de verdwijning van Emanuela Orlandi houdt de gemoederen al veertig jaar bezig. In televisieprogramma’s en krantenartikelen volgt heel Italië gefascineerd elk stukje informatie over een van de meest mysterieuze zaken uit de recente Italiaanse geschiedenis. In het middelpunt van de belangstelling staat meestal Pietro Orlandi, de grote broer van Emanuela. Nu 66 jaar oud, was hij de laatste persoon in de familie die zijn zus had gezien zag voordat ze spoorloos zou verdwijnen. Al tientallen jaren voert hij publiekelijk campagne voor opheldering.
Nu is Pietro Orlandi in de ogen van veel landgenoten echter zijn doel voorbij geschoten. Afgelopen week had hij in een Italiaans televisieprogramma gezinspeeld op ernstige beschuldigingen tegen Johannes Paulus II. Hij had een tape laten horen van een anonieme crimineel die zei dat de Poolse paus betrokken was bij seksueel misbruik van minderjarige meisjes.
De verdwijning van Emanuela gebeurde op 22 juni 1983. Op die dag kwam de toen 15-jarige dochter van een medewerker van het Vaticaan niet thuis van haar muzieklessen. Sindsdien doen er tal van geruchten en complottheorieën de ronde, onlangs ook in een Netflix-serie: het zou gaan om ontvoering, chantage, betrokkenheid van de maffia of Vaticaanse seks- en drugsfeesten. Tot nu toe zijn er geen bewijzen gevonden, evenmin als de stoffelijke resten van het meisje.
De justitiële autoriteiten van Italië hebben al meerdere malen onderzoek gedaan, zonder enkel resultaat. Het parket in Rome sloot in oktober het dossier. Begin dit jaar startte de nieuwe procureur van Vaticaanstad, Alessandro Diddi, echter namens paus Franciscus een nieuw onderzoek. Het was de sterke wens van de paus en kardinaal-staatssecretaris Pietro Parolin om zonder voorbehoud duidelijkheid te verschaffen, verklaarde Diddi in een interview. Hij had maximale vrijheid van handelen gekregen, met de voorwaarde dat niets zou worden verzwegen.
In dit kader heeft de openbare aanklager van het Vaticaan vorige week een ontmoeting gehad met Pietro Orlandi en diens advocaat. Het gesprek duurde acht uur. Orlandi, zo legde hij vooraf uit, wilde documenten en namen van mogelijke getuigen uit zijn eigen onderzoek doorgeven. Daaronder zou een tape zijn die Orlandi na de ontmoeting in het Vaticaan in de talkshow liet afspelen. Daarin maakt een man die dicht bij de georganiseerde misdaad zou staan, ernstige beschuldigingen tegen paus Johannes Paulus II en brengt hem rechtstreeks in verband met de verdwijning van Emanuela.
Orlandi vertelde achteraf dat hij op de hoogte was gesteld van avondlijke excursies. Samen met twee Poolse vrienden zou Johannes Paulus soms in Rome hebben rondgereden omdat hij “op adem moest komen” vanwege het zware pontificaat. En, mompelde Orlandi, de paus ging zeker niet de stad rond “om huizen te zegenen”.
Hoewel Orlandi’s advocaat Laura Sgro snel terugkrabbelde en benadrukte dat het niet de bedoeling was geweest iemand te beschuldigen, volgde al snel een golf van verontwaardiging door de Kerk. De eerste die het woord nam was de voormalige privésecretaris van Johannes Paulus II, kardinaal Stanisław Dziwisz. Hij sprak van “beschamende insinuaties”, “vals van begin tot eind, onrealistisch, belachelijk tot het punt van komedie”. Johannes Paulus II had vanaf het begin gehandeld in de zaak-Orlandi en niets verzwegen.
De hoofdredacteur van Vatican Media, Andrea Tornielli, publiceerde een vurig pleidooi voor de in 2005 overleden paus. Op ongeveer één A4-tje richt hij zich rechtstreeks tot de lezers en vergelijkt Johannes Paulus II met een bekend, gerespecteerd overleden familielid. Hij vraagt hoe zij zich zouden voelen als hun “vader of grootvader” er op televisie van werd beschuldigd ‘s nachts uit te gaan en samen met enkele “speelkameraadjes” minderjarige meisjes te misbruiken.
Tornielli hekelt het gebrek aan bewijs en indirecte bewijzen voor deze beschuldigingen en spreekt van een “mediaslachting” die “de harten van miljoenen gelovigen en niet-gelovigen kwetst”. Iedereen moet zich verantwoorden voor zijn misdaden, zei hij, “maar niemand verdient het om op deze manier belasterd te worden”.
Het Vaticaan reageerde opnieuw verbolgen toen de advocaat van Orlandi zich beriep op het beroepsgeheim en zweeg tijdens een bijeenkomst met de openbare aanklager van Vaticaanstad op zaterdag, toen zij bewijs had kunnen presenteren van de ernstige beschuldigingen. De advocate had “herhaaldelijk en publiekelijk verzocht” om de bijeenkomst, aldus een verklaring van Vaticaan woordvoerder Matteo Bruni. De Vaticaanse media bestempelden haar stilzwijgen als “onverwacht en verrassend”.
Ook de prefect van het pauselijk Secretariaat voor de Communicatie, Paolo Ruffini, verdedigde de berichtgeving van zijn instelling tegen de beschuldigingen van de advocate. Zij had verklaard dat een door Vatican News gekozen kop (“Beschuldigingen tegen Wojtyla. Pietro Orlandi en advocaat Sgro weigeren namen te noemen”) onjuist was.