Kyiv, 24 februari 2024 - Grootaartsbisschop Svjatoslav Sjevtsjoek van Kyiv-Galicië, hoofd van de Oekraïense Grieks-Katholieke Kerk, heeft een uitgebreid interview gegeven aan Vatican News bij gelegenheid van de tweede verjaardag van de Russische oorlog tegen Oekraïne. Daarin spreekt de kerkleider over onder meer pastorale nabijheid te midden van de gruwelen van het oorlogsgeweld.
Sjevtsjoek zegt dat de oorlog eigenlijk niet op 24 februari 2022 begon, maar al tien jaar aan het woeden is. Het begon toen Rusland in 2014 het Krim-schiereiland annexeerde en Russisch-gezinde rebellen de Oost-Oekraïense steden Luhansk en Donetsk binnenvielen.
Maar nu er oorlog woedt in het hele land na de volledige invasie van Rusland precies twee jaar geleden, staat de kerk volgens hem in de frontlinie om de menselijke en sociale gevolgen van de oorlog op te vangen, door een “bijzonder soort pastorale zorg te ontwikkelen die ik ‘rouwpastoraal’ noem”.
“We moeten de mensen begeleiden die huilen, die lijden, die rouwen om het verlies van hun geliefden, hun huis, hun wereld. Het is een uitdaging, want het is heel gemakkelijk om pastor te zijn van gelukkige mensen”, zegt het hoofd van de grootste oosterse kerk die in volledige gemeenschap met Rome verkeert.
In normale tijden heeft de huidige westerse cultuur volgens Sjevtsjoek behoefte aan een “pastorale zorg van plezier”of “van troost”. Deze zielzorg is specifiek afgestemd op de consumptiemaatschappij, die mensen waarschuwt tegen “deze cultuur van verspilling die steeds intenser plezier zoekt met minder verantwoordelijkheid”.
In de context van oorlog is de uitdaging echter anders: “Elke dag leven we in de tragedie van de vernietiging van ons land, van onze steden, elke dag worden we geconfronteerd met de dood, en helaas weten we nog steeds niet wanneer dit alles zal eindigen.”
Hoop
“Deze pastorale zorg van rouw is een uitdaging, maar het is ook een pastorale zorg van hoop, omdat we zien dat het christelijk geloof ons oproept om de hoop van de opstanding te brengen temidden van mensen die rouwen om hun verliezen.”
De 53-jarige grootaartsbisschop benadrukt het belang van de sacramenten voor het vinden van kracht en het vermogen om verder te gaan; vooral de eucharistie en de biecht zijn belangrijk. “Wij leven in constant gevaar om elk moment te sterven. Ik weet bijvoorbeeld niet of ik over een uur nog in leven zal zijn: dat is onze realiteit. Daarom moeten we altijd klaar zijn om te sterven en ons aan de Heer aan te bieden.”
Ondanks het immense lijden dat de mensen doormaken, blijven mensen hoop houden. Dat is volgens Sjevtsjoek “geen leeg gevoel” en evenmin een “blindelings vertrouwen op wat je niet weet”, maar eerder “het leven van de Verrezene: wij zullen zeker weer opstaan”.
“Christelijke hoop is een deugd waarbij de wil, je manier van denken, je verstand en je gevoelens betrokken zijn...we hebben een christelijke hoop tegenover menselijke wanhoop. Daarom kan het christelijke oog in deze omstandigheden een licht van geloof zien dat ongelovigen misschien niet kunnen waarnemen”, zegt hij.
Gewonden
Sjevtsjoek merkt op dat veel families dierbaren hebben verloren, terwijl andere families uiteen zijn gevallen en weer andere families moeten omgaan met de zorg voor een geliefde die gewond of verminkt is geraakt. “Hoe kun je geestelijke begeleiding bieden aan een 23-jarige vrouw die haar armen kwijt is?”, vraagt de geestelijk leider zich af, eraan toevoegend dat veel familieleden van gewonden die speciale zorg nodig hebben, zich niet langer basisbenodigdheden kunnen veroorloven.
Sjevtsjoek wijst erop dat bijna 200.000 mensen van alle leeftijden gewond zijn geraakt, onder wie ongeveer 50.000 die hun benen of armen hebben verloren. Naast de nood aan fysiek heil is er tevens behoefte aan psychologische genezing en nauwe geestelijke begeleiding.
Andere families leven in angst voor geliefden die gevangen zitten of vermist worden. De grootaartsbisschop zegt dat officiële schattingen het aantal vermisten op 35.000 schatten, waardoor families in het ongewisse blijven, wat “een marteling” is, terwijl anderen worstelen om te weten wanneer gevangen familieleden zullen worden vrijgelaten.
Kinderen
Sjevtsjoek zegt dat elke parochie die hij bezoekt hem “eindeloze lijsten”geeft van mensen die krijgsgevangenen zijn en dat hij deze namen “meedogenloos”verzamelt en naar paus Franciscus stuurt, omdat het Vaticaan consequent helpt bij onderhandelingen over de uitwisseling van gevangenen. Daarom is hij de paus dankbaar voor zijn “inzet voor de vrijlating van krijgsgevangenen”.
De impact van de oorlog op kinderen is voor de kerkleider een grote zorg. Bijna 600 kinderen zijn gedood in de oorlog en ongeveer 1.224 zijn in verschillende mate gewond geraakt, terwijl duizenden anderen, meestal uit bezette steden, onder dwang zijn gedeporteerd naar Rusland. Oekraïense functionarissen hebben 20.000 gedeporteerde kinderen geïdentificeerd. Tot 24 januari van dit jaar zijn er slechts 388 kinderen teruggekeerd.
“We moeten een stem geven aan deze stemloze kinderen, ouders helpen hun kinderen terug te vinden en hen ook begeleiden”, zegt de grootaartsbisschop. Hij bedankt de verschillende actoren, onder wie de Italiaanse kardinaal Matteo Zuppi, de persoonlijke vredesgezant van de paus voor Oekraïne, voor hun inspanningen om de terugkeer van Oekraïense kinderen mogelijk te maken. Deze kinderen hebben speciale zorg nodig, “omdat ze op hun jonge leeftijd onvoorstelbare menselijke wreedheden hebben meegemaakt en sommigen van hen seksueel zijn misbruikt. Dit is een schreeuw van pijn uit Oekraïne waar de hele wereld zich bewust van moet zijn en naar moet luisteren”.
Hele wereld getroffen
In de eerste periode van de oorlog kon Sevtsjoek zich nog weleens ergeren aan de neutrale toon van paus Franciscus, die nooit het bewind van Poetin direct als agressor aansprak. Momenteel begrijpt hij dat de paus, wiens uitspraken kritisch door het Kremlin gevolgd worden, voorzichtig is omdat hij de katholieken in Rusland niet in gevaar wil brengen.
Op de vraag welke boodschap hij wil overbrengen aan katholieken over de hele wereld, zegt Sjevtsjoek dat alles in het werk moet worden gesteld “om de agressor te beteugelen”. Men moet bovendien “begrijpen dat de oorlog in Oekraïne niet alleen een ‘Oekraïense oorlog’ is; het is een realiteit die de wereld binnendringt, zoals een vulkaan die uitbarst op Oekraïens grondgebied, maar waarvan de rook en lava verder reiken”. “Deze oorlog zal uiteindelijk iedereen treffen, niet alleen de soldaat in de frontlinies en zijn familie. (…) Als we vergeten en in de steek gelaten worden, zal deze aardbeving die we vandaag in Oekraïne meemaken de hele wereld doen schudden. Vergeet Oekraïne niet; laat ons niet in de steek in onze rouw en pijn”, aldus het hoofd van de Oekraïense Grieks-Katholieke Kerk.