‘s-Hertogenbosch, 1 december 2020 - Archieven uit de tijd van de eerste zeven bisschoppen van ’s-Hertogenbosch (16de en 17de eeuw) zijn vanaf nu online publiekelijk raadpleegbaar. Dat heeft het bisdom ‘s-Hertogenbosch vandaag bekendgemaakt.
De afgelopen tien jaar zijn in opdracht van de bisschoppen De Korte en Hurkmans “uiterst belangwekkende archieven” in bewaring gegeven aan het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) in ‘s-Hertogenbosch.
De kern van de archieven wordt gevormd door het archief van de eerste zeven bisschoppen van ’s-Hertogenbosch (1561-1637).
De inventaris is nu raadpleegbaar via BHIC.nl en de stukken kunnen voor een belangrijk deel tevens in digitale vorm worden ingezien.
Het betreffende archief van de eerste Bossche bisschoppen is door veel omzwervingen in onrustige tijden “gehavend” overgebleven. “Toch is het politiek en kerkelijk van grote betekenis”, aldus het bisdom.
Uit de stukken van oude archieven blijkt “hoe de bisschop moest laveren en marchanderen om zijn macht te vestigen en te handhaven”, vervolgt het bisdom. “Het was een ware veroveringstocht, hem van bovenaf door paus en koning opgelegd met enorme hindernissen. Zijn contacten liepen in zuidelijke richting: het hof in Brussel, de aartsbisschop van Mechelen, de Universiteit van Leuven. De geplande bisdommen in het noorden konden niet tot ontwikkeling komen wegens de Opstand.”
De toenmalige bisschop moest binnen zijn eigen diocees onderhandelen met onwillige kapittels en kloosters, die hun autonomie hardnekkig verdedigden, en een parochiegeestelijkheid en parochianen die niet zaten te wachten op strakkere regels.
“Voor de opbouw van een gezonde parochie- en kloostergeestelijkheid verleende de bisschop wijdingen en benoemde hij deze wijdelingen in de parochies. In zijn archief krijgen we inzicht in de ontwikkelingen in zijn bisdom via visitatieverslagen, vonnissen die hij persoonlijk velde in geval van zware zonden, en wijdingsverzoeken en benoemingen. Een afzonderlijk archief, de oude parochiedossiers, bevat stukken voor iedere afzonderlijke parochie en de daar gevestigde religieuze instellingen.”
De betreffende archieven zijn nu ontsloten en digitaal te raadplegen via www.bhic.nl:
Toegang 2147 bevat de inventaris van het archief van de bisschop.
Toegang 2074 bevat de inventaris van de oude parochiedossiers.
Het merendeel van de stukken is in het Latijn gesteld. De gegevens over benoemingen, wijdingen en vonnissen zijn via een afzonderlijke database doorzoekbaar gemaakt op persoons- en plaatsnaam met samenvatting van de teksten.
Onderzoeksmogelijkheden zijn er op uiteenlopende terreinen, van lokaal tot nationaal, zoals politiek, kerkhistorie, genealogie, sociaal denken en (huwelijks)moraal. De jongere bisschoppelijke archieven, vooral vanaf de negentiende eeuw, worden door het bisdom zelf bewaard.
Het diocees van ‘s-Hertogenbosch werd in 1599 opgericht. De eerste bisschop was Franciscus Sonnius. Het bisdom werd in 1629 opgeheven en in 1853 heropgericht.