Objectieve journalistiek klinkt goed, maar is onhaalbaar een ongewenst. Dat zegt Rob Wijnberg in dit artikel en ik deel zijn redenatie heel graag met jullie. Kritische journalisten zijn nodig, misschien nu wel meer dan ooit!
We hebben journalistieke objectiviteit niet goed begrepen, volgens de hoofdredacteur van De Correspondent. Het is een hardnekkig en misleidend ideaal binnen de moderne journalistiek, stelt hij. En in tijden van “evident liegende, autoritaire politici” is het zelfs een gevaar voor de democratie.
En dat komt onder meer doordat objectiviteit in de journalistiek niet meer wordt gezien als ‘onafhankelijk uitzoeken wat er precies gebeurt’, maar is verschoven naar ‘verslag doen van wat er gebeurt’. Zijn betoog is samen te vatten in de volgende drie argumenten.
1. Objectiviteit bestaat niet
Wijnberg: “Marcel Gelauff, hoofdredacteur NOS, zegt dat hij niet wil dat zijn redactie ‘een standpunt’ inneemt over het nieuws. Als eerste verzucht ik dan: dat kan helemaal niet. Het is letterlijk onmogelijk de wereld te beschrijven zonder een idee te hebben van goed en kwaad, van relevant en triviaal, van waar en onwaar.”
Want, zegt hij, achter elke keuze om nieuws wel of niet te brengen, gaat een wereldbeeld schuil. Wat je brengt is gebaseerd op wat de redactie vindt dat ertoe doet. Dat wordt het nieuws. We moeten beseffen dat dat een mening is, en dat dit voortkomt uit hoe zij zelf naar de wereld kijken. Daar doe je niks aan.
2. Objectiviteit is een slecht streven
Journalisten zouden volgens Wijnberg moeten stoppen met objectiviteit nastreven, want journalistiek is juist "door en door moreel". Het gaat over wat we als samenleving belangrijk vinden, waar het goed gaat en waar minder (op basis van journalistiek onderzoek).
Wijnberg: “Objectieve journalistiek, gedefinieerd als ‘geen standpunt innemen’ of ‘geen mening hebben,’ is dus precies het omgekeerde van wat de grondleggers ermee beoogden: het klakkeloos vertolken van wat machthebbers vinden.”
De journalistiek moet zich juist binden aan de waarden van de democratische gemeenschap
3. Objectiviteit is een gevaar voor de democratie
Wijnberg: “Nieuws (...) bepaalt voor een groter deel dan ooit wat we van de wereld weten, denken en vinden. Het beïnvloedt ons stemgedrag, ons beeld van andere mensen, andere culturen en andere landen.”
In een wereld waarin halve waarheden de wereld over vliegen via social media en de hoogste rangen van de politiek regelrechte leugens verkondigen, is het juist de taak van de journalistiek om zich wel te binden aan “de waarden van de democratische gemeenschap: controle van de macht, achterhalen van de waarheid, het bieden van context en perspectief”, aldus Wijnberg.
Journalisten moeten uitzoeken waarom bepaalde dingen worden gezegd, niet alleen dát ze worden gezegd
Dus, als dan de president van de Verenigde Staten het aantal toeschouwers van zijn inauguratie bij elkaar verzint, is het niet afdoende om te vermelden dat dit niet klopt. Het is dan juist de taak van journalisten om uit te zoeken waar zijn woorden op zijn gebaseerd en waarom ze worden gezegd. Geen standpunt innemen is gewoon een spreekbuis zijn van de macht.
Het start nu
Verschillende mediaorganisaties in de VS hebben al recent bekend gemaakt dat ze een nieuw onderzoeksjournalistiekteam in Washington D.C. installeren, onder andere The New York Times en the Washington Post. Het lijkt dus al de goede kant op te gaan! Wijnberg heeft ons ook aan het denken gezet en we hebben bij dezen een nieuw voornemen. We gaan goede onderzoeksjournalisten in Nederland - maar ook in het buitenland - meer in de gaten te gaan houden en zullen aandacht gaan besteden aan hun gedegen stukken op ons platform.
