Goudbeleggers

Door de eeuwen heen heeft goud altijd een zekere waarde gehad. Twan: "Mensen die bang waren voor een crisis, dekten zich in voor grote risico’s en kochten goud in." Dat is de functie die goud heeft: het is een soort risicoverzekering voor als het financiële stelsel in elkaar stort. "Er zijn mensen die heel veel goud in hun kluizen hebben liggen. In Antwerpen spraken we met een goudhandelaar en hij vertelde dat hij soms mensen tegen komt met 50 goudstaven van een kilo in hun kluis. Dat is omgerekend zo’n 2,2 miljoen euro."

De handel in goud is dus juist in crisistijden groot. "Toen in 2008 een enorme crisis ontstond op de hypotheekmarkt in Amerika hebben veel mensen goud gekocht uit angst voor een beurskrach. Sommigen waren bang dat er geen geld meer uit de geldautomaten zou komen", vertelt Twan.

Schade

In de eerste aflevering van Waarde van de aarde zien we hoe schadelijk de goudwinning in Suriname is voor de mensen en het milieu. Twan laat zien hoe het gouderts uit de modder wordt gespoten in de oerwouden van Suriname. "Door het gebruik van kwik wordt het goud uit erts gehaald. En dat is nu net het probleem, want kwik is enorm giftig en wordt gewoon gedumpt in de natuur. Dat richt veel schade aan, vis wordt vergiftigd en vervolgens weer gegeten door de bevolking".

Dat is volgens de makers van Waarde van de aarde maar een van de vele nadelen van het winnen van goud. Rondom de goudmijnen bevinden zich ook vaak bordelen waar jonge meisjes worden misbruikt voor prostitutie. Criminelen maken er de dienst uit.

Het gaat daarin vooral om drugscriminaliteit. Goud is voor drugshandelaren namelijk de ideale manier om drugsdollars wit te wassen. Twan: "Niemand kan zien waar het goud vandaan komt. Zodra het is omgesmolten en er een ander stempel op de goudbaren komt, kan het uit Brazilië of Angola komen, maar ook uit een totaal ander land."

Een van de geïnterviewden is de president van de Nederlandsche Bank, Klaas Knot. Heeft hij enig idee wat er aan fout goud ligt in zijn kluis? En kan hij verantwoorden waar het goud vandaan komt? "De vraag kwam voor Klaas onverwacht", vertelt Twan, "want hij heeft eigenlijk geen idee waar al het goud in de Nederlandsche Bank vandaan komt. Knot zegt dat hij niet kan uitsluiten dat er fout goud in de kluizen van de Nederlandsche Bank ligt. En dat geldt eigenlijk voor ieder federale bank in de wereld waar goud ligt."

Spin in het web

In de goudwitwaspraktijken is het bedrijf Kalotti de spin in het web. Twan: "Kalotti smelt goud om tot baren en een van hun bedrijven ligt in het centrum van Paramaribo. Deskundigen en onderzoekers vertellen ons dat drugsdollars uit Zuid-Amerika worden witgewassen en dat Kalotti daar een cruciale rol bij speelt."

Dan is er ook nog Ronnie Brunswijk, de vicepresident van Suriname. Hij speelt een grote rol in de Surinaamse goudindustrie. "Uit ons onderzoek blijkt dat hij veel goudconcessies in bezit heeft waar goud wordt gemijnd. Hij is vicepresident belast met het toezicht op de goudhandel, maar is dus zelf betrokken bij de goudhandel. Een onmogelijke combinatie van functies."

Veranderen en verbeteren

Er is niet voor niets gekozen om Waarde van de aarde te beginnen met goud. "Allereerst is het heel belangrijk dat mensen die goud kopen, al is het maar een ringetje, oorbel of trouwring, begrijpen dat de wereld die achter goud schuilgaat heel heftig is en vaak geworteld is in criminaliteit. Of het nu door kwik is of de drugshandel rondom goud: het winnen van goud gaat vaak ten koste van mensenlevens", aldus Twan.

Hoewel duidelijk naar voren komt hoe problematisch de goudindustrie is, heeft Twan toch een praktisch advies: "We moeten niet wegkijken voor de problemen rond de handel in goud, maar actie ondernemen. Bijvoorbeeld door een certificaat te eisen van juweliers en handelaren waaruit blijkt dat goud uit een mijn komt die voldoet aan goede arbeidsvoorwaarden en geen inbreuk maakt op het milieu."

Twan vergelijkt het met het certificaat van Tony’s Chocolonely rond de fairtrade chocolade. "Zij controleren bij de bron of mensen niet onderbetaald worden of onder slechte omstandigheden hun werk moeten doen. Dat moeten we bij goud ook gaan doen. Alleen dan krijgen we in plaats van fout goud, goed goud."

Waarde van de aarde, elke woensdagavond om 22.15 bij KRO-NCRV op NPO 2.