12-02-2020

De Heilige Stoel heeft vanmiddag de postsynodale apostolische exhortatie Querida Amazonia van paus Franciscus gepubliceerd. Dit document, waarin de paus zijn leergezag uitoefent, is de eindconclusie van de Bijzondere Assemblee van de Bisschoppensynode over het Amazonegebied (6-27 oktober 2019). In de exhortatie wordt met geen woord over het celibaat gerept, laat staan dat er een openheid wordt geboden naar de priesterwijding van gehuwde mannen. Ook is er geen sprake van de openstelling van het sacramentele diakenambt voor vrouwen.

De exhortatie, bestaande uit 111 genummerde alinea’s, is geschreven in het Spaans. De titel Querida Amazonia betekent ‘Dierbaar Amazonië’. Naast het Spaanstalige origineel is de tekst ook in het Italiaans, Frans, Engels, Duits, Portugees en Pools verschenen.

Aan het einde van de ‘Amazonesynode’ bleek uit het slotdocument dat een ruime meerderheid van de synodevaders er voorstander van was dat gehuwde permanente diakens van goede naam en faam in aanmerking moeten kunnen komen voor een priesterwijding als daarmee de gelovigen in afgelegen gebieden van Amazonië in staat worden gesteld aan de eucharistie deel te nemen, hun biecht te spreken en de ziekenzalving te ontvangen. Paus Franciscus heeft besloten deze wens niet in te willigen.

Heiligheid bevorderen

De paus wijst erop dat de eucharistie volgens de kerkelijke leer de bron en het hoogtepunt is van het kerkelijk leven. Priesters, zonder wie geen eucharistie mogelijk is, zijn dus voor de kerk noodzakelijk, zegt Franciscus. “(…), maar dat betekent niet dat permanente diakens (van wie er in de Amazone-regio meer moeten komen), vrouwelijke religieuzen en lekengelovigen niet op reguliere basis belangrijke verantwoordelijkheden op zich kunnen nemen (…)”. Het is volgens de paus niet simpelweg een kwestie van “het faciliteren van een grotere aanwezigheid van gewijde priesters die de eucharistie kunnen vieren”. “Dat zou een zeer beperkte doelstelling zijn als we niet ook zouden proberen nieuw leven in de gemeenschappen op te wekken. We moeten een ontmoeting met Gods woord en groei in heiligheid bevorderen door diverse soorten van lekendiensten die oproepen tot een proces van scholing – bijbels, doctrinair, spiritueel en praktisch – en tot een diversiteit aan programma’s voor blijvende vorming.” Aldus alinea 93. 

Niet clericaliseren van vrouwen

In Querida Amazonia zijn vijf alinea’s (99-103) gewijd aan het onderwerp ‘De kracht en de gave van vrouwen’. De paus zegt dat vele geloofsgemeenschappen in Amazonië ondanks dat ze verstoken waren van priesters vitaal zijn gebleven dankzij het werk van vrouwelijke gelovigen.

“Eeuwenlang hebben vrouwen de kerk op die plaatsen in leven gehouden door hun opmerkelijke toewijding en diep geloof. Sommigen van hen, die tijdens de synode het woord voerden, hebben ons diep ontroerd met hun getuigenis. Dat roept ons op onze visie te verbreden, zodat we ons begrip van de Kerk niet beperken tot haar functionele structuren. Een dergelijk reductionisme zou ons ertoe brengen te geloven dat vrouwen een grotere status en deelname aan de kerk alleen krijgen toegekend als zij tot de gewijde ambten zouden worden toegelaten. Maar die benadering zou in feite onze visie vernauwen; het zou leiden tot het clericaliseren van vrouwen, het verminderen van de grote waarde van wat ze al hebben bereikt, en zou hun onmisbare bijdrage op subtiele wijze minder effectief maken”, aldus paus Franciscus.

De Heilige Vader zegt ook waarom alleen mannen tot priester kunnen worden gewijd. In de eucharistie handelen zij immers in de persoon van Christus als Bruidegom. Het zinnebeeld van de Kerk is een vrouw, namelijk de Bruid aan wie de Bruidegom zich totaal wegschenkt. 

“De Heer koos ervoor om zijn kracht en zijn liefde te onthullen door middel van twee menselijke gezichten: het gezicht van zijn goddelijke Zoon die mens werd en het gezicht van een schepsel, een vrouw, Maria. De vrouwen leveren hun bijdrage aan de Kerk op een manier die de hunne is, door de tedere kracht van Maria, de Moeder, te laten zien. We beperken ons dus niet tot een functionele benadering, maar treden binnen in de diepste structuur van de Kerk. Op deze manier zullen we ons fundamenteel realiseren waarom de Kerk zonder vrouwen uiteenvalt en hoeveel gemeenschappen in het Amazonegebied zouden zijn ingestort, als de vrouwen er niet waren geweest om hen te ondersteunen, bij elkaar te houden en voor hen te zorgen. Dit toont het soort macht dat typisch voor hen is”, aldus alinea 101.