10-10-2019

De Duitse kerkhistoricus Hubert Wolf hoopt dat het komend voorjaar te openen archief van Pius XII nieuwe antwoorden zal opleveren op de vraag waarom de toenmalige paus zweeg over de Holocaust. “De kwestie van de vernietiging van de Joden zal bij aanvang van de archiefopening het belangrijkste thema zijn”, zegt professor Wolf, verbonden aan de Universiteit van Münster, in een interview met de Stuttgarter Zeitung.

De kerkhistoricus zegt dat men zich niet alleen moet afvragen waarom Pius XII tijdens de nazi-heerschappij niet openlijk protesteerde tegen Hitlers uitroeiingspolitiek. “Er zijn nog veel ergere vragen te stellen: waarom heeft hij daar tussen 1945 en 1958 over gezwegen, toen het volkomen ongevaarlijk was zich daarover uit te spreken? Waarom heeft hij daarover geen enkele zin gezegd? Waarom heeft hij zich in drie encyclieken [Auspicia Quaedam, In Multiplicibus Curisen Redemptoris Nostri] tegen de stichting van de staat Israël in 1948 uitgesproken?”

Paus Franciscus besloot eerder dit jaar het Pius XII-archief op 2 maart 2020 open te stellen voor wetenschappelijk onderzoek. Op die dag is het precies 81 jaar geleden dat kardinaal Eugenio Pacelli tot bisschop van Rome werd gekozen. 

Prof. Wolf waarschuwt voor te hoge verwachtingen. Voordat er duidelijke conclusies kunnen worden getrokken, moet er langdurig en intensief onderzoek worden gedaan. Alleen al in het Vaticaans Geheim Archief staan 250.000 dozen met materiaal dat het pontificaat van Pius XII betreft; in andere archieven bevinden zich er nog eens 100.000. “Dat is zoiets als het opgraven van Troje. We moeten eerst op enkele plekken proefopgravingen doen.”

Volgens critici heeft Pius XII tijdens zijn pontificaat zijn ogen gesloten voor de Holocaust. Het Vaticaan beweert daarentegen dat Pius achter de schermen juist eraan werkte om het leven van Joden te redden en de situatie “niet erger te maken”.

De Romein Eugenio Pacelli was van 1920 tot 1930 apostolisch nuntius in Duitsland. In 1929 werd hij tot kardinaal verheven en een jaar later naar Rome gehaald om staatssecretaris van paus Pius XI te worden. Die volgde hij na diens dood in 1939 op als paus. Pius XII stierf op 9 oktober 1958 in het pauselijk zomerverblijf Castel Gandolfo.