Rome, 13 maart 2023 – De Katholieke Kerk viert vandaag het tienjarig jubileum van het pontificaat van paus Franciscus. In een gisteren gepubliceerd interview met het Italiaanse dagblad Il Fatto Quotidiano weigert de Argentijnse paus zijn pontificaat tot nu toe te evalueren. Hij zegt dat aan God over te laten. Het zal er op aan komen of hij de door Jezus onderwezen werken van barmhartigheid heeft verricht.
“De Kerk is geen bedrijf, of een ngo, en de paus is geen administrateur die de opdracht heeft gekregen om de cijfers aan het eind van het jaar in balans te brengen”, zegt Franciscus, die op 13 maart 2013 tot bisschop van Rome werd gekozen, in Il Fatto Quotidiano.
“Paus zijn is geen gemakkelijke baan. Niemand heeft hiervoor gestudeerd”, zegt Franciscus, die eraan herinnert dat hij de opvolger is van de apostel Petrus, die zelf “viel” toen hij Christus verloochende. “Maar na de opstanding koos Jezus hem opnieuw. Dat is de barmhartigheid van de Heer jegens ons. Ook tegenover de paus. Servus inutilis sum. Ik ben een onnutte dienstknecht, zoals de heilige Paulus VI schreef in zijn Gedachten over de dood.”
Werelds denken
Volgens Franciscus is het niet gemakkelijk om voortdurend Gods wil voor ogen te houden en die in praktijk te brengen: “Het is noodzakelijk je af te stemmen op de Heer, niet op de wereld.” Die gerichtheid was voor hem wezenlijk bij de uitvoering van de taak die het Kardinalencollege voorafgaand aan het conclaaf beschreef in de profielschets van de nieuwe paus.
Franciscus heeft de afgelopen tien jaar steeds gewezen op de gevaren van werelds denken (mondanità) binnen de kerkelijke geledingen. In het interview zegt hij dat zijn voorganger Benedictus XVI wat dat de bestrijding daarvan betreft zijn voorbeeld was. Franciscus haalt in dat verband een passage aan uit een homilie van de Beierse paus op 24 april 2005: “Op dit moment is het niet nodig dat ik een regeringsprogramma presenteer. (…) Mijn echte regeringsprogramma is niet mijn eigen wil te volgen en niet mijn eigen ideeën na te streven, maar om samen met de hele Kerk te luisteren naar de woorden en de wil van de Heer en me door Hem te laten leiden, zodat Hij zelf de Kerk leidt in dit uur van onze geschiedenis”.
Evangelisatie
Een van de verschuivingen in het bestuur van de Katholieke Kerk die door Franciscus zijn ingevoerd is het primaatschap van de evangelisatie. Bij de hervorming van de Romeinse Curie is het Dicasterie van de Evangelisatie het voornaamste departement geworden. Het heeft geen eigen prefect als hoofd; het is de paus zelf die er leiding aan geeft.
Het wereldse denken is altijd een bekoring voor de Kerk, ook bij evangelisatie. Afgelopen woensdag wees hij in zijn catechese bij de algemene audiëntie op het gevaar om “pseudo-ecclesiale wegen te bewandelen, om de wereldse logica van cijfers en peilingen over te nemen, om te vertrouwen op de kracht van onze eigen ideeën, programma's, structuren, relaties die tellen. Dat is verkeerd, dat moet een beetje helpen, maar fundamenteel is de kracht die de Geest je geeft om de waarheid van Jezus Christus te verkondigen, om het Evangelie te verkondigen. De andere dingen zijn secundair”.
Klerikalisme
In het gesprek met Il Fatto Quotidiano wijst hij op een groot kwaad binnen de Kerk: het klerikalisme, de opvatting dat clerici superieur zijn aan lekengelovigen. “Klerikalisme is het ergste wat de Kerk kan overkomen, nog erger dan de perioden waarin de paus corrupt was. Een priester, een bisschop of een kardinaal die ziek wordt door klerikalisme richt veel schade aan in de Kerk. Het is een besmettelijke ziekte. Nog erger zijn de geklerikaliseerde leken: zij zijn een plaag in de Kerk. Leken moeten leken zijn.”
Paus Franciscus zegt verder dat hij tijdens zijn pontificaat veel last van corruptie heeft gehad. “Ik heb het niet alleen over financiële corruptie, binnen en buiten het Vaticaan, maar ook over corruptie van het hart. Corruptie is een schandaal.”
Pedofilie
De huidige pontifex wijst vervolgens weer op het voorbeeld van zijn directe voorganger, ditmaal bij de bestrijding van pedofilie in de Kerk. ‘Benedictus XVI had de grote verdienste dit enorme schandaal publiekelijk aan de kaak te stellen toen hij nog kardinaal was. We herinneren ons allemaal zijn woorden: ‘Hoeveel vuiligheid is er in de Kerk, en juist ook onder hen die er in het priesterschap volledig bij horen!’ Niet alleen had hij de grote moed om dit alles aan de kaak te stellen toen er nog niet zo veel over gesproken werd, toen men zich nog niet volledig bewust was van deze gruwel, maar ook heeft hij, zowel als kardinaal en vervolgens als paus, uit alle macht gestreden tegen de omertà en de verdoezeling, die decennialang degenen in de Kerk die zich aan misbruik schuldig maakten in de doofpot hielden. Ik ben de weg ingeslagen die hij is ingeslagen.”
“Op dit punt moeten we heel duidelijk zijn: als er ook maar één geval van misbruik, dat op zich al een monstruositeit is, in de Kerk wordt ontdekt, zal dat geval altijd met de grootste ernst worden behandeld”, aldus Franciscus tegenover Il Fatto Quotidiano. “Er is geen plaats in de Kerk voor hen die zich bezoedelen met deze afschuwelijke zonde tegen God en de mens. Maar pedofilie is ook een misdaad die door justitie bestraft moet worden. Het toedekken van misbruik is een gebruikelijke praktijk. Denk maar aan het feit dat 40 procent van de gevallen van misbruik plaatsvindt in gezinnen en buurten, en dit alles wordt in de doofpot gestopt. Een gewoonte die de Kerk had tot het Boston-schandaal in 2002. Toen besefte de kerk dat zij de pedofilie van haar priesters niet langer in de doofpot kon stoppen, maar in gezinnen en in de sportwereld bestaat deze gewoonte nog steeds. Een ander punt dat ik aan de orde wil stellen is het probleem van de kinderpornografie. Waar vindt die plaats? Wie zijn degenen die de vrijheid hebben dit te doen zonder dat enige autoriteit hen filmt? Het is een zeer kwalijke zaak omdat kinderporno op video met kinderen wordt gemaakt.”
Globalisering van onverschilligheid
Verder wijst de paus op een ander euvel: een verschijnsel dat hij ‘globalisering van onverschilligheid’ noemt: het normaliseren in de wereld van een onverschillige houding ten opzichte van oorlog, onrecht, armoede en honger in andere landen. De eerste keer dat hij ‘globalisering van onverschilligheid’ sprak, was tijdens zijn eerste reis binnen Italië, op 8 juli 2013. Tot veler verrassing koos hij als bestemming het eiland Lampedusa, waar het drama van bootvluchtelingen zich afspeelt. Franciscus noemde de Middellandse Zee toen “één groot kerkhof”, vanwege de grote hoeveelheid migranten die er zijn verdronken.
