05-01-2019

In Istanbul heeft patriarch Bartholomaios van Constantinopel, de primaat van de Orthodoxe Kerk, vandaag een decreet ondertekend waarmee de autocefalie van de nieuwe Oekraïens-Orthodoxe Kerk officieel wordt erkend. Deze stap heeft grote gevolgen voor de orthodoxe wereldkerk. De Russisch-Orthodoxe Kerk beschouwt het besluit van de Heilige Synode van Constantinopel als verraad. 

‘Autocefalie’ is een uit het Grieks stammende term, die in oosterse kerken wordt gebruikt voor algehele zelfstandigheid. Een autocefale kerk heeft een eigen (autos) hoofd (kephalè), een patriarch, een metropoliet of een aartsbisschop die aan geen andere autoriteit verantwoording schuldig is. 

De ondertekening van de zogenoemde tomos (zie foto) in de Sint-Georgiuskathedraal in de Istanbulse wijk Fener werd bijgewoond door de onlangs verkozen metropoliet Epiphanos van Kiev, hoofd van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk, en president Petro Porosjenko van Oekraïne.

Sinds 1686 was de Oekraïense kerk een onderdeel van de Russische zusterkerk. Die band is nu verbroken. Voor Oekraïne is dat een natuurlijk gevolg van de onafhankelijkheid van het land na de val van de Sovjet-Unie in 1991 en de verslechterde relaties met Rusland na de bezetting van het tot Oekraïne behoren schiereiland Krim in 2014.

De Russisch-Orthodoxe Kerk, onder leiding van het Patriarchaat Moskou, heeft hechte banden met het regime van president Vladimir Poetin. Voor hem is de afsplitsing van de Oekraïense kerk dan ook een deuk in het imago in zijn eigen land maar ook daarbuiten. 

Patriarch Kirill van Moskou sprak eerder deze week van een schisma tussen de Russisch-Orthodoxe Kerk en het Oecumenisch Patriarchaat van Constantinopel en alle kerken die onder diens gezag staan. De Russische kerkleider zei Bartholomaios dan ook niet meer te willen erkennen als de primaat van de wereldorthodoxie.