Leiden, 12 december 2021 - Een van de mooiste pleinen ter wereld is ongetwijfeld Piazza Navona in Rome. Haar langgerekte vorm heeft ze te danken aan het stadion dat daar in de eerste eeuw na Christus was neergezet. Opdrachtgever voor dit circus agonalis (atletiekbaan) was keizer Domitianus, over wie het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden een bijzondere tentoonstelling heeft gemaakt.
De tentoonstelling, met 25 museumcollecties en particuliere verzamelingen, is getiteld ‘God op aarde. Keizer Domitianus’. Zij is te te zien vanaf 17 december tot en met 22 mei 2022.
Domitianus, die over het Imperium Romanum regeerde van 81 tot 96 na Christus, is de derde en laatste keizer van de zogenoemde Flavische dynastie. Hij was een zoon van keizer Vespasianus en broer van keizer Titus.
Domitianus was aanvankelijk geliefd bij volk en leger, zette zich in voor kunst en literatuur en liet indrukwekkende gebouwen neerzetten. Maar hij liet ook tegenstanders vermoorden en een tempel voor zijn eigen familie bouwen.
De Romeinse geschiedschrijvers Suetonius en Cassius Dio beweren dat Domitianus zichzelf officieel de titel Dominus et Deus (‘Heer en God’) had gegeven. Bisschop Eusebius van Caesarea (3de-4de eeuw) schrijft in zijn Kerkgeschiedenis dat Domitianus net als Nero een christenhater was en opdracht gaf tot de vervolging van christenen.
Domitianus was net als Caligula een wrede en paranoïde persoon. Hij joeg zijn politieke tegenstanders de stuipen op het lijf door ze uit te nodigen voor een diner in het pikkedonker, waarbij ze moesten plaatsnemen naast grafstenen met hun naam erop.
Op 18 september 96 werd de keizer die zichzelf tot god had uitgeroepen, vermoord in zijn slaapkamer, onder anderen door zijn eigen hovelingen. Na zijn dood besloot de Senaat tot verwijdering van zijn naam van monumenten, reliëfs en uit documenten. Standbeelden werden vernield. De herinnering aan hem vervaagde.
Het museum in Leiden wil Domitianus uit de vergetelheid halen met het tonen archeologische stukken, animaties, films en wandvullende vergezichten van het Rome van Domitianus. Er bevinden zich in de zalen tal van portretten en standbeelden van hem, maar ook van leden van de keizerlijke familie en van goden en godinnen. Daarnaast zijn er fragmenten van muurschilderingen uit tempels, villa’s en paleizen, mozaïeken, sieraden en zelfs schoenen van Domitianus’ soldaten.
De tentoonstelling wordt “zeker niet” gehouden om Domitianus in ere te herstellen, aldus het museum. “Maar wel om aan de hand van deze verguisde keizer na te denken over zaken als imago en reputatieschade, waarmee we ook in onze tijd te maken hebben.”
En de keizer mag volgens de organisatoren van de expositie dan wel vergeten zijn, de vele gebouwen die hij in Rome liet neerzetten zijn er nog.
“U kent Domitianus misschien niet van naam, maar de monumentale gebouwen die hij in Rome liet verrijzen vast wel: hij liet de laatste hand aan het Colosseum leggen en bouwde tempels, een prachtig paleis op de Palatijn en een stadion dat nog te herkennen is in de plattegrond van de Piazza Navona”, aldus het Rijksmuseum van Oudheden.