Bonn (KNA/KAP/KRO) 1 december 2022Hoewel de kerkelijke hervormingen van de Duitse ‘Synodale Weg’ noodzakelijk zijn, leveren ze niet per se de gewenste heropleving van het christelijk geloof op. Dat meent de bekende Tsjechische religiesocioloog en rooms-katholieke priester Tomáš Halík. In een interview met Bistumspresse pleit hij ook voor een “cultuur van geestelijk onderscheidingsvermogen” om “van daaruit licht te brengen naar een diepere kijk op onszelf en de wereld om ons heen”.

Volgens Halík lopen de kerken in Europa leeg omdat de kerkelijke prediking niet ingaat op existentiële vragen en spirituele behoeften van mensen vandaag de dag. Gezien de verzwakking van de parochies is er behoefte aan “centra van bezinning en actie” en andere initiatieven om "de burgermaatschappij te verrijken met de geest van het Evangelie”.

Duitse bisschoppen in Rome in debat met Curie over Synodale Weg  (18 november 2022)

Aangezien noch de invoer van priesters uit Polen of Afrika, noch de zogenaamde ‘viri probati’ (gehuwde priesters)  de problemen oplossen, kunnen dergelijke centra een rol spelen die vergelijkbaar was met die van missiekloosters in het verre verleden. “Ze mogen echter niet worden toevertrouwd aan groepen met een sektarisch karakter”, waarschuwt Halík, die in 2014 de Templetonprijs won. Ook moeten christenen tegenwoordig niet onhandig mensen het hof maken, maar hun “geestelijke begeleiding bieden in een geest van wederzijds respect en dialoog”.

Geloof en twijfel hebben elkaar nodig als twee zussen, zegt Halík. “Kritisch denken helpt geloof om niet te vervallen in fanatisme, onverdraagzaamheid en fundamentalisme; geloof helpt twijfel om niet te vervallen in cynisch pragmatisme of berusting.” Deze dialoog vindt plaats in de hoofden en harten van veel mensen. Daarom moet het worden “bevorderd en gecultiveerd”.

Katholicisme versus katholiciteit

Het systeem van de katholieke kerk als geheel heeft aan begrijpelijkheid en geloofwaardigheid ingeboet, constateert de geleerde geestelijke die komt uit het meest geseculariseerde land van Europa. Het katholicisme, dat opkwam als een “tegencultuur tegen het protestantisme en de moderniteit, het liberalisme en het socialisme”, is niet langer in staat “te communiceren met andere maatschappelijke systemen”. Het katholicisme, dat opkwam in de 19de eeuw, week af van echte “katholiciteit, de universaliteit en openheid van het christendom”. Deze katholiciteit, die ook veelvormig is, moet worden herontdekt.

Tomáš Halík, in 1948 geboren in het communistische Tsjecho-Slowakije, studeerde in de jaren zestig sociologie, filosofie en psychologie in Praag en Bangor (Wales). Om politieke redenen mocht hij geen docent worden. In de jaren zeventig studeerde hij ondergronds theologie en werd in 1978 in de DDR tot priester gewijd. In de jaren tachtig was hij clandestien als pastor werkzaam; officieel had hij diverse beroepen, zoals psychotherapeut voor drugsverslaafden. Na de val van het communisme voltooide hij postdoctorale studies aan de Pontificale Lateraanse Universiteit in Rome. Daarna studeerde hij praktische theologie in Wroclaw en sociologie in Praag. Van 1990 tot 1993 was hij secretaris-generaal van de Tsjechische bisschoppenconferentie. Thans is hij hoogleraar sociologie aan de filosofische faculteit van de Karelsuniversiteit in Praag, rector van de universiteitskerk Sint-Salvator en voorzitter van de Tsjechische Christelijke Academie.