Roermond, 20 december 2023 - Emeritus bisschop Harrie Smeets van Roermond is vandaag op 63-jarige leeftijd overleden in zijn woonplaats Roermond. Bij de Nederlands-Limburgse kerkleider werd in juni 2021 een hersentumor geconstateerd.
Mgr. Smeets was de 24ste diocesane bisschop van Roermond sinds de oprichting van het diocees in 1559 en de tiende bisschop sinds 1853, het jaar waarin in Nederland de bisschoppelijke hiërarchie werd hersteld.
“Als bisschop word je geacht leider te zijn. Maar niet de leider die roept: ‘Ik weet het antwoord: loop maar achter mij aan.’ Daar ben ik niet van. Wel van samen op pad gaan. Ik heb veel moeite met leiders die steeds maar harder roepen dat ze de leider zijn. Die wantrouw ik”, zei Smeets in 2020 in een interview met de Binnenvaartkrant.
Jeugd en opleiding
Hendrikus Marie Gerardus Smeets werd op 22 oktober 1960 geboren in de Vroedvrouwenschool in Heerlen. Hij groeide op in Born in een gezin van drie kinderen. In 1980 behaalde hij aan het Serviamcollege in Sittard zijn diploma Atheneum-A. Daarna ging hij Nederlandse taal en letterkunde studeren aan de Universiteit van Utrecht, waar hij in 1985 slaagde voor het doctoraalexamen.
Zijn priesterroeping brak naar eigen zeggen door aan het einde van de middelbareschooltijd. Tijdens een jongerenreis ontving hij voor het eerst het sacrament van boete en verzoening. Die eerste absolutie zou de verdere verloop van zijn leven bepalen. Het gaf hem het gevoel door Christus uitgenodigd te zijn. Tijdens zijn studententijd in Utrecht besefte hij tot wat. Meteen na zijn afstuderen begon hij aan de priesteropleiding aan het door bisschop Jo Gijsen gestichte Grootseminarie Rolduc in Kerkrade. Daar ontving hij in 1991 de diakenwijding.
Pastoraat
Smeets werd op 13 juni 1992 tot priester gewijd door bisschop Gijsen. Die benoemde hem tot kapelaan in Weert-Boshoven. De opvolger van Gijsen, bisschop Frans Wiertz, benoemde Smeets in 1994 tot kapelaan in Thorn en in Wessem. Tussen 1997 en 2003 was Smeets pastoor van vier parochies in Maastricht. In 2004 plaatste Wiertz hem over naar het noorden van Limburg. Daar werd bij deken van het dekenaat Venray. Daarnaast was hij pastoor van de Parochiefederatie Venray en administrator van diverse omliggende parochies. Hij stond er bekend om zijn eenvoudige en hartelijke pastorale stijl, waarvoor hij veel waardering kreeg. Dat zou later ook blijken toen hij in november 2018 werd uitgeroepen tot ereburger van de gemeente Venray.
Televisie
De deken was geregeld op de Nederlandse televisie te zien als voorganger van de door RKK uitgezonden eucharistievieringen vanuit de kerk Sint-Petrus’ Banden in Venray. In een aflevering van tv-programma Geloofsgesprek zei hij dat zijn fascinatie voor engelen tot een bijzondere hobby had geleid: het verzamelen van beelden van engelfiguren.
In 2010 trad deken Smeets toe tot de Ridderorde van het Heilig Graf van Jeruzalem, een rooms-katholieke goededoelenorganisatie die stamt uit de tijd van de kruistochten. Van de Nederlandse afdeling van de orde zou hij later, als bisschop, grootprior worden.
Smeets, een fervent vereerder van Onze Lieve Vrouw van Lourdes, werd in 2012 voorzitter van de Stichting Organisatie Limburgse Bedevaarten, die later de naam Huis voor de Pelgrim zou krijgen.
Kanunnik
Eind 2015 werd deken Smeets kanunnik van het kathedraal kapittel van Roermond, het bisschoppelijk adviescollege dat het recht heeft om een lijst van drie bisschopskandidaten voor te dragen in geval van een vacante zetel.
De zetel van Roermond raakte vacant op 2 december 2017, de dag waarop bisschop Wiertz 75 jaar oud werd. Op 10 oktober 2018 werd bekendgemaakt dat paus Franciscus de deken van Venray tot Wiertz’ opvolger had benoemd. Tegenover de pers zei Smeets: ‘Bisschop worden, dat wil niemand. Maar als je gevraagd wordt zeg je geen nee.’
De bisschop-elect wilde dat zijn bisschopswapen de figuur van de aartsengel Rafaël zou bevatten, de patroon voor beroepen die te maken hebben met reizen en genezing. Smeets wilde daarmee aangeven dat hij een soort reisleider wilde zijn voor mensen op zoek naar God en heil. In zijn wapen kwam ook een Jeruzalemkruis te staan, als verwijzing naar zijn lidmaatschap van de Ridderorde van het Heilig Graf. Smeets koos als wapenspreuk: ‘In Gods naam mensen liefhebben’.
Bisschop
De bisschopswijding vond plaats op 8 december 2018 in de Sint-Christoffelkathedraal in Roermond. Hoofdconsecrator was bisschop Hans van den Hende van Rotterdam; de twee eerste co-consecratoren waren emeritus bisschop Wiertz en de Roermondse hulpbisschop Everard de Jong.
Op 15 maart 2020 bad de Limburgse bisschop bij de Noodkist van Sint-Servatius in Maastricht ter bezwering van de coronapandemie. Het was voor het eerst sinds de Golfoorlog in 1991 dat er bij de Noodkist werd gebeden. Vanwege de maatregelen rond de coronacrisis mocht het cultusobject echter niet door de Maastrichtse binnenstad worden gedragen.
Missionair
In oktober 2020 publiceerde de bisschop na een tweejarige periode van kennismaking en oriëntatie zijn diocesaan beleidsplan, getiteld Naar missionaire geloofsgemeenschappen. Daarin staat dat het Limburgse diocees zijn 300 parochieverbanden zou omvormen naar zo’n 50 parochiefederaties/fusieparochies.
Mgr. Smeets werd in november van 2020 binnen de Nederlandse Bisschoppenconferentie referent voor het circus-, kermis- en schipperspastoraat. Tegenover de Binnenvaartkrant zei hij erg blij te zijn dat zijn collega’s hem dit referentschap hadden gegund, omdat hij vond dat het echt bij hem paste. “Ik wil tussen de mensen staan. Ik ben geen type om me de hele dag bezig te houden met bestuurlijke taken of in Den Haag te vergaderen. Daar ben ik niet van. Ik ben van de mensen.”
Hersentumor
Op 2 juli 2021 maakte het bisdom Roermond bekend dat de bisschop ernstig ziek was. Eind mei 2021 was hij in het Laurentius Ziekenhuis in Roermond opgenomen met verschijnselen die aan een herseninfarct deden denken. Bij nader onderzoek in het Maastricht UMC+ bleek dat Smeets een hersentumor had die acuut behandeld moest worden. Een traject van chemokuren en bestralingen werd ingezet.
Smeets maakte duidelijk dat hij ondanks zijn ziekte niet wilde aftreden als diocesaan bisschop. Het dagelijks bestuur liet hij over aan leden van de diocesane curie, onder wie vicaris-generaal René Maessen.
In september 2021 was de ernstig zieke bisschop per touringcar naar zijn geliefde Lourdes gepelgrimeerd, samen met zijn familie en enkele goede vrienden. Op zondag 12 september concelebreerde hij in een mis in de Grot van Massabielle. Deze viering werd rechtstreeks uitgezonden door KRO-NCRV.
Verrijzenis
Smeets publiceerde in het voorjaar van 2022, in aanloop naar Pasen, een verzameling door hemzelf geschreven verhalen over de Verrijzenis. Over Pasen kun je niet preken, schreef hij ter introductie. “Het zou verboden moeten worden. Want hoe kun je nu iets zeggen over dingen die ons bevattingsvermogen mijlenver te boven gaan? Dat Jezus verrezen is en dat Hij de dood overwonnen heeft, is met een gewoon mensenverstand niet te begrijpen. Je kunt het alleen maar geloven en ingetogen vieren, beginnend in de stilte van je hart.”
In de herfst van 2022 nam hij voor het eerst deel aan een ad-liminabezoek van de Nederlandse bisschoppen. Hij was niet zoals zijn collega’s per vliegtuig naar Rome gereisd, maar per auto; een uit India afkomstige priester van het bisdom Roermond chauffeurde hem. Op 11 november vond het gesprek met paus Franciscus in het Apostolisch Paleis plaats. Smeets was daarbij gezeten in een rolstoel. De paus, die vanwege een aantal fysieke gebreken soms ook van een rolstoel gebruik maakte, besteedde bijzondere aandacht aan de Limburgse bisschop. Daags erna droeg Smeets de mis op in de Sint-Pietersbasiliek. Dat deed hij vanuit zijn rolstoel aan het altaar met daarin het lichaam van Sint-Johannes Paulus II.
Emeritaat
Op 3 maart 2023 meldde het bisdom Roermond dat er bij Smeets een tweede tumor was ontdekt. Zijn behandeling was daarop stopgezet. “De bisschop merkt dat zijn verstand nog helder is, maar hij ervaart wel dat zijn motoriek trager is geworden en dat hierin geen verbetering meer valt te verwachten”, verklaarde het bisdom, eraan toevoegend dat de bisschop in de mate van het mogelijke zijn taken zou voortzetten.
Het Vaticaan besloot echter dat Smeets beter zijn ontslag kon indienen. Paus Franciscus aanvaardde zijn verzoek daartoe op 10 augustus van dit jaar.