Aan U, o Koning der eeuwen is een Nederlandse hymne, geschreven door priester-dichter-politicus Herman Schaepman en getoonzet door Johannes Verhulst.

Pius Cantate

De hymne was oorspronkelijk het slotkoor van de zogenoemde Pius Cantate. Dit muziekstuk werd in 1871 geschreven en gecomponeerd bij wijze van adhesiebetuiging aan paus Pius IX. Deze paus had in datzelfde jaar de gehele Kerkelijke Staat in rook zien opgaan tengevolge van het eenwordingsproces van het Italiaanse koninkrijk. Sindsdien leefde hij als 'gevangene van het Vaticaan'. Aan deze penibele omstandigheden kwam pas in 1929 een einde toen paus Pius XI het zogenoemde Lateraans Verdrag sloot met Benito Mussolini.

Zoeaven

De Nederlandse katholieke gemeenschap had zich overigens in de strijd tussen de Italiaanse troepen en de Kerkelijke Staat kranig geweerd. Van het uit 11.000 mannen bestaande leger zoeaven kwamen er maar liefst 3200 uit Nederland. De Nederlandse inzet werd gecoördineerd vanuit Oudenbosch, waar in de jaren van de strijd ook een basiliek zou verrijzen die een miniatuurkopie van de Vaticaanse Sint-Pietersbasiliek is.

Rijke Roomse leven

Al deze uitingen waren tekenen van het herwonnen zelfvertrouwen van de Nederlandse katholieken, waar in 1853 de bisschoppelijke hiërarchie was hersteld. De tweede helft van de negentiende eeuw kende een enorme opleving in de manifestatie van Nederlandse katholieken. Tal van nieuwe kerken – voor een belangrijk deel gebouwd door Pierre Cuypers – verrezen en katholieken kwamen er steeds meer openlijk voor uit dat zij katholiek waren. Het was het begin van een periode die wordt aangeduid als het 'rijke Roomse leven'. In die sfeer ontstond de Pius Cantate.

Park Meeting

De Pius Cantate werd speciaal geschreven voor een zogenoemde 'Park Meeting' die Herman Schaepman in 1871 organiseerde als steunbetuiging en huldeblijk aan paus Pius IX. De officiële aanleiding voor de bijeenkomst was de viering van het vijfentwintigjarig pontificaat van de kerkvorst. De meeting, die plaatsvond nabij de Parkschouwburg in Amsterdam, werdmassaal bezocht. De Pius Cantate beleefde hier zijn wereldpremière.

Koning der eeuwen

Het staat wel vast dat Schaepman met U, o Koning der eeuwen aanvankelijk ook Pius IX zelf op het oog had. Later werd de hymne veel gezongen tijdens bijeenkomsten van katholieke organisaties. Godfried Bomans verhaalt in De man met de witte das dat hij als jongetje dacht dat met de koning der eeuwen zijn vader werd bedoeld. Tegenwoordig wordt de hymne vooral gezongen op het Hoogfeest van Christus Koning, de laatste zondag van het kerkelijk jaar.

Tekst

Aan U, o Koning der eeuwen,

aan U blijft de zegekroon.

Onsterf'lijk schittert Uw glorie

door alle haat en hoon!

De volkeren verdwijnen,

maar luider klinkt het lied:

De wereldzon blijft schijnen,

haar glanzen sterven niet!

Hoor! Juub'lend naderen d'eeuwen

met psalmen vol hoger gloed,

in brede koren weerklinken

de Koning huld' en groet!

Hoe schateren hun zangen,

langs aard' en luchtgebied:

De Koning aller ere

zij leven, liefd' en lied!