Achatius van Ararat is een – mogelijk legendarische – vroegchristelijke martelaar. Hij zou officier zijn geweest in het Romeinse leger onder keizer Hadrianus en rond het jaar 140 op de berg Ararat, met zijn manschappen, gekruisigd zijn nadat zij zich tot het christendom bekeerden.

Verwarring
Over het leven van Achatius zijn geen vroege bronnen bekend. Vaak wordt hij verward met een latere Achatius, die eveneens hoofdman was in het leger en die eveneens de marteldood stierf. Dit was evenwel onder keirzer Diocletianus, aan het begin van de vierde eeuw. De verwarring wordt nog vergroot doordat er nog vijf andere heiligen zijn met dezelfde naam. Onduidelijk is bovendien of het hier daadwerkelijk over vijf anderen gaat, dan wel over dezelfde maar dan met een ander levensverhaal.

Legende
Volgens de legende zou Achatius van Ararat centurio geweest zijn in het leger van keizer Hadrianus. Hij leidde een 9000 man sterke divisie die in een veldslag verwikkeld zou zijn nabij de berg Ararat. De troepen dreigden de strijd te verliezen, tot dat er een engel uit de hemel verscheen. Hij beloofde een ommekeer in de strijd als Achatius en zijn manschappen zich tot het christendom zouden bekeren. Hiertoe besloten Achatius en zijn manschappen. Zij wonnen hierop de veldslag. Nadien werden zij gedwongen hun christelijk geloof te verwerpen. Toe Achatius en de meesten van zijn soldaten dit weigerden, werden zij eerst met doornige takken geslagen en vervolgens gekruisigd.

Iconografie en patronaat
Achatius wordt dikwijls afgebeeld als een Romeinse soldaat. Vaak houdt hij doornige takken vast. Achatius was een bijzonder populaire heilige onder kruisvaarders. Hij wordt aangeroepen tegen ziekten en bij doodsnood. Zijn gedenkdag was 22 juni, maar deze werd in 1969 van de Romeinse kalender geschrapt. Hij wordt gerekend tot de Veertien Heilige Helpers.