Sint Adelbert van Egmond (+740) was een Angelsakische monnik uit Ierland die in het toenmalige Friesland als missionaris optrad. Hij wordt vereerd als de apostel van Kennemerland. Zijn relieken rusten in de naar hem genoemde abdij van Egmond.

Missionaris

Adelbert (ook Adalbert) was evenals Willibrord een leerling geweest van Egbert van Rathmelsigi. Hij zou met Willibrord vanuit Ierland de overtocht hebben gemaakt naar het land der Friezen om daar als peregrinus (='vreemdeling', pas later 'pelgrim') het Evangelie te verkondigen. Adelbert, tot diaken gewijd, werkte ongeveer vijftig jaar als missionaris onder de West-Friezen.

Vita Sancti Adalberti

De meeste kennis over het leven van Adelbert is afkomstig van de monnik Rupert van Mettlach. Aan het eind van de 10e eeuw stuurde bisschop Egbert van Trier en zoon van graaf Dirk II van Holland, Rupert naar Egmond om de locale overlevering over Adelbert op te tekenen. Dit resulteerde in een vita (= levensbeschrijving van een heilige).

Zachtmoedig

“Adelbert had zo'n zachtmoedig karakter, dat zijn aantrekkelijkheid iedereen tot navolging lokte. Wat hij anderen aanraadde met zijn woorden, liet hij eerst zien door het zelf te doen”, schrijft Rupert. “Dikwijls vertoefde hij in een plaats die Egmond heet. In deze afzondering ontweek hij een tijdlang de grote toeloop van nieuwsgierige mensen.”

Relieken

Volgens Ruperts Vita Sancti Adalberti bouwden gelovigen na de dood van Adelbert een kerkje boven het graf van de vereerde monnik. Dit gebouw werd in het begin van de negende eeuw door de Noormannen verwoest. Nadien werd het door een priester weer opgebouwd. In 922 schonk koning Karel III van het West-Frankische rijk de kerk van Egmond met haar uitgestrekte landgoed aan graaf Dirk I van Holland. De graaf liet op 15 juni 922, waarschijnlijk de dag van de schenking, het stoffelijk overschot van Sint Adelbert uit de kerk opgraven en overbrengen naar zijn klooster in Hallem (het huidige Egmond-Binnen). Deze translatio wordt nog jaarlijks op 15 juni door de benedictijnen van de huidige Sint-Adelbertabdij herdacht. De schedel van Adelbert rust tegenwoordig onder het altaar van de abdijkerk.

Feestdag

De liturgische gedachtenis van Sint Adelbert wordt in de Nederlandse kerkprovincie gehouden op 25 juni. De Egmondse benedictijnen vieren op deze dag het feest van hun patroon. Jaarlijks wordt dan in de duinen bij Egmond op de zogenaamde Adelbertusakker bij de Adelbertusput een mis opgedragen. Deze put is een bron die opwelde bij de opgraving van Adelberts gebeente.

Iconografie

Sint Adelbert wordt vaak afgebeeld als diaken (te zien aan de dalmatiek) en met een lelie, ten teken van zijn kuisheid.