Sint Agnes is een van de meest vereerde en geroemde maagden en martelaressen in de antieke Kerk. Zij stierf de marteldood in Rome in de tweede helft van de 3e eeuw of wellicht in het begin van de 4e eeuw. Agnes wordt beschouwd als toonbeeld van moed en kuisheid. Haar liturgische gedachtenis is op 21 januari.

Legende

De oudste bronnen vertellen dat Agnes in problemen was gekomen omdat ze geweigerd had met de zoon van de Romeinse stadsprefect te huwen. Ze wilde haar maagdelijkheid niet prijsgeven omdat ze zichzelf als bruid aan Christus had toegewijd. De stadsprefect leverde haar daarom over aan antichristelijke rechters. Onder bedreiging van gruwelijke lijfstraffen werd ze gedwongen haar geloof af te zweren. Agnes hield stand en werd veroordeeld tot verkrachting en een bestaan als seksslavin. In het bordeel werd ze opgezocht door de zoon van de stadsprefect. Toen hij haar wilde aanraken, werd hij door een bovennatuurlijke kracht teruggeworpen waardoor hij dood neerviel. Daarop liet de prefect haar als heks veroordelen. Ze werd in het stadion van Domitianus in een groot vuur geworpen. Omdat de vlammen haar lichaam intact lieten, werd Agnes uiteindelijk onthoofd.

Lofzangen

Agnes werd na haar dood geroemd door tal van kerkvaders en dichters. Zo maakte paus Damasus I (366-384) haar grafschrift. Ook Sint Ambrosius van Milaan (339-379) schreef over haar: Habetis igitur in una hostia duplex martyrium, pudoris et religionis: et virgo permansit et martyrium obtinuit ('Aanschouwt daarom in dit slachtoffer een dubbel martelaarschap: van bescheidenheid en van godsvrucht. Zij bleef maagd en verkreeg de kroon van het martelaarschap'), schreef Ambrosius in zijn homilie De virginibus. De bekende dichter Prudentius (348-405) roemde haar moed en haar trouw aan Christus in hymne 14 in zijn Peristephanon.

Graf

De relieken van Agnes zouden aanwezig zijn in de Cappella di Sabina van de catacomben onder de Romeinse kerk Sint-Agnes-buiten-de-Muren (Sant'Agnese fuori le Mura) aan de Via Nomentana. Al vanaf de 4e eeuw behoorde haar graf aldaar tot de meest bezochte pelgrimsoorden van Rome.

Piazza Navona

Op de locatie waar Agnes de marteldood stierf, staat nu de naar haar vernoemde Sant'Agnese in Agone ('Sint Agnes in Doodstrijd'). Deze barokkerk staat aan de Piazza Navona, waar in heidense tijden het stadion van Domitianus stond. Navona zou een verbastering zijn van in agone; waarschijnlijker is echter dat het is afgeleid van Circus Agonalis, zoals het stadion ook wel werd genoemd.

Lammeren

Jaarlijks worden op 21 januari in de Sint-Agnes-buiten-de-Muren twee lammeren gezegend. De reden hiervoor schuilt in de betekenis van haar naam. Agnus is Latijn voor 'lam' en agnos is Grieks voor 'rein'. De zuivere lamswol wordt gebruikt voor het pallium van de metropolitane aartsbisschoppen.

Canon

Agnes behoort met Felicitas, Perpetua, Agatha, Lucia, Cecilia en Anastasia tot de Zeven Martelaressen die worden genoemd in de Romeinse Canon, oftewel Eucharistisch Gebed I van de Romeinse Ritus.