Barbara van Nicomedië, is een – mogelijk legendarische - vroegchristelijke heilige, maagd en martelares. Zij wordt gerekend tot de Veertien Heilige Helpers. De Katholieke Kerk gedenkt haar op 4 december.

Leven

Over het leven van Sint Barbara is zeer weinig bekend. Zo zij werkelijk bestaan zou hebben, zou zij hebben geleefd in de derde eeuw na Chr. De oudste bronnen voor haar bestaan dateren uit de zevende eeuw. Zij zou de dochter geweest zijn van een heiden genaamd Dioscorus. Deze zou haar in Nicomedië, het tegenwoordige Izmit in Turkije, in een toren hebben opgesloten omdat hij zijn beeldschone dochter wilde verhinderen te trouwen. Hij liet ook voor haar een privébadhuis bouwen. Toen haar vader eens op reis was, bekeerde Barbara zich tot het christendom. Zij werd in haar eigen badhuis gedoopt, door Johannes de Doper, die haar in een visioen zou zijn verschenen. Toen haar vader hoorde van haar bekering, onthoofde hij Barbara, waarna hijzelf meteen door een bliksem zou zijn getroffen en eveneens stierf.

Mestkever

In een andere versie van de legende zou Barbara, na haar doop, in afwezigheid van haar vader – om de Heilige Drie-eenheid te aanbidden – een derde raam hebben laten maken in haar badhuis. Toen haar vader terugkeerde en van Barbara's bekering hoorde, zou hij haar hebben willen doden. Barbara ontvluchtte evenwel de toren en schuilde bij een herder. Toen deze haar bij haar vader verraadde, veranderde hij terstond in een mestkever. In een andere versie veranderde hij in steen, en zijn schapen in hooibalen.

Genezen door Christus

Barbara zou hierop aan de stadhouder van Nicomedië zijn uitgeleverd, die haar trachtte over te halen het christelijk geloof af te zweren. Zij werd gemarteld en gevangengezet. In de gevangenis zou Christus zelf haar wonden hebben genezen. Zij bleef weigeren haar geloof te verlaten en werd nog erger gemarteld. Zo werden haar borsten afgesneden en zo werd ze met brandende fakkels bewerkt. Hierna werd zij naakt ten toongesteld op de markt, maar op haar gebed verscheen er een plotselinge mist, waardoor zij aan het gezicht werd onttrokken. Ze werd door haar eigen vader ter dood gebracht met een zwaard. Meteen nadat hij het vonnis had voltrokken, werd hij zelf door een bliksem getroffen.

Historiciteit

De Barbaralegende ontstond in de zevende eeuw in Byzantium. Zij komt niet voor in het Martyrologium van Hiëronymus. Evenmin staat zij beschreven in de Heiligenlevens van Beda uit het begin van de achtste eeuw. Uit die tijd stamt wel de oudst bekende afbeelding van Sint Barbara, in de kerk van Santa Maria Antiqua in Rome. Aan haar historiciteit wordt tegenwoordig vrij algemeen getwijfeld. Dat is ook de reden dat haar gedenkdag (4 december) in 1969 van de Romeinse kalender werd afgevoerd. Niettemin bleek de heilige zo populair dat haar gedachtenis lokaal mocht worden onderhouden. In 2001 werd ze weer opgenomen in het Martyrologium Romanum.

Heilige Helpers

Sint Barbara wordt – vanwege haar vlucht in de toren – meestal afgebeeld met een toren. Met Catharina van Alexandrië en Margararetha van Antiochië wordt behoort ze tot de vrouwelijke heiligen onder de Veertien Heilige Helpers. Deze drie worden met de heilige Dorothea van Caesarea de virges capitales ('belangrijke maagden') genoemd. Over de eerste drie gaat een populair Duits gedichtje:

Sankt Margareth mit dem Wurm

Sankt Barbara mit dem Turm

Sankt Katharina mit dem Radl

Das sind die heiligen drei Madl

Patronaat

Barbara is de beschermheilige van de mijnwerkers, tunnelbouwers, artilleristen, bergbouwers, brandweerlieden en doodgravers (vandaar dat er vaak begraafplaatsen naar haar zijn vernoemd). Zij wordt aangeroepen tegen koorts en tegen de plotselinge dood.