Sint Basilius (+370) is samen met Gregorius van Nazianze de grondlegger van het oosterse kloosterleven. Basilius, zijn broer Gregorius van Nyssa en Gregorius van Nazianze legden de grondslag van de orthodoxe leer van de Drievuldigheid: God is één wezen in drie personen.

Familie

Basilius werd geboren in het jaar 329 in Caesarea (Cappadocië). Hij was de zoon van een welgestelde retor en jurist. Hij groeide op in een christelijke familie. Zij grootouders van vaderszijde hadden zich tijdens de christenvervolgingen zeven jaar schuil gehouden in een woud bij de Zwarte Zee. Zijn grootvader van moederszijde was een martelaar. Een jongere broer zou de geschiedenis ingaan als bisschop Gregorius van Nyssa.

Gregorius van Nazianze

Basilius studeerde retorica, grammatica en filosofie in achtereenvolgens Caesarea, Constantinopel en Athene. Tijdens zijn studiejaren sloot hij vriendschap met St. Gregorius van Nazianze, die net als Basilius een belangrijke bisschop en theoloog zou worden.

Monnik

Na zijn studie keerde hij terug naar Caesarea en werd leraar. Onder invloed van zijn vrome zus Makrina gaf hij echter een maatschappelijke carrière op en besloot monnik te worden. Basilius liet zich in 356 dopen en reisde naar Egypte, Palestina, Syrië en Mesopotamië. Daar leerde hij het leven van de woestijnmonniken kennen. Na terugkeer gaf hij al zijn bezittingen aan de armen en stichtte met gelijkgezinden een klooster.

Grondleggers oosterse kloosterleven

Samen met Gregorius van Nazianze schreef hij twee monnikenregels. Daardoor werden ze de grondleggers van het oosterse kloosterleven. In 364 ontving Basilius de priesterwijding. Zes jaar later werd hij gekozen tot bisschop van zijn geboortestad. Basilius, zijn broer Gregorius van Nyssa en zijn vriend Gregorius van Nazianze stonden als theologen bekend als de Drie Grote Cappadociërs.

Drievuldigheid

In hun strijd tegen de Arianen, die de goddelijkheid van Christus loochenden, legden zij de grondslag van de orthodoxe leer van de Drievuldigheid: God is één wezen in drie personen. De Vader, de Zoon en de Geest hebben hun eigenheid als persoon, maar gedrieën zijn ze de Ene God.

Catechese en liturgie

Als metropoliet van Cappadocië deed Basilius veel voor de armen, de asielzoekers en de zieken. Hij stichtte in zijn stad verscheidene hospitalen en hulpinstellingen. Zijn bijdrage aan de ontwikkeling van de catechese en de liturgie is beroemd. De heilige kerkvader stierf op 1 januari 379 in zijn stad Caesarea. Hij ging de geschiedenis in als Basilius de Grote.

Gedachtenis

In de Romeinse ritus van de Katholieke Kerk wordt Basilius de Grote samen met Gregorius van Nazianze herdacht op 2 januari. De Byzantijns-orthodoxe Kerken vieren zijn feest op 1 januari, zijn sterfdag. Dan wordt de Goddelijke Liturgie van Sint Basilius gecelebreerd. Het ontwerp van deze liturgie wordt aan hem toegeschreven. De Russisch-Orthodoxe Kerk gedenkt hem op 14 januari (= 1 januari Juliaanse kalender).