De heilige kerkleraar Bonaventura (+1274) was franciscaan, bisschop en kardinaal. Hij behoort tot de grootste geleerden van de middeleeuwen. Bonaventura wordt de tweede stichter van de minderbroeders genoemd.

Leven

Giovanni di Fidanza werd waarschijnlijk in 1217 geboren in Bagnorea – het huidige Bagnoregio in de Italiaanse regio Lazio. Aan zijn latere naam Bonaventura is een legende verbonden. Als kind zou hij van een ernstige ziekte genezen zijn door de heilige Franciscus van Assisi. Die zou na het wonder O buona ventura ('O heerlijk lot') hebben uitgeroepen.

Franciscaan

Over de exacte gang van zaken in de eerste dertig jaar van Bonaventura's leven bestaat onduidelijkheid. Zeker is dat hij intrad bij de Orde der Minderbroeders (franciscanen), maar wanneer precies is niet bekend, mogelijk in 1243. Hij zou al student geweest zijn aan de universiteit van Parijs. Daar volgde hij colleges bij de beroemde theoloog en franciscaan Alexander van Hales.

Magister regens

Bonaventura begon zelf te doceren aan de universiteit van Parijs in 1248 als baccalaureus biblicus(Bijbeldocent). In 1250 werd hij bevorderd tot baccalaureus sententiarius. Dat is een universitaire docent die belast is met het theologisch onderricht gebaseerd op de Libri Sententiarum van Petrus Lombardus. Pas in 1257 behaalde Bonaventura de graad van magister theologiae. Op een aantal universiteiten streden de bedelorden om de macht met de seculiere theologen. In alle grote universiteitssteden hadden de orden hun eigen colleges of studiehuizen, de zogeheten studia. Bonaventura was hoofd (magister regens) van het franciscaanse studium in Parijs.

Scholastiek

Bonaventura behoort samen met onder anderen Thomas van Aquino tot de kampioenen van de Scholastiek. Ook construeerde hij op ingenieuze wijze een synthese van de filosofie van Plato en Aristoteles, zij het dat hij terughoudend bleef ten opzichte van de laatste. Bonaventura's theologie neigt naar augustinisme. In tegenstelling tot de nuchtere en zakelijke theologie van Thomas kenmerkt het denken van Bonaventura zich door een mystieke gerichtheid. Zijn voornaamste werken zijn Itinerarium mentis in Deum ('route van de geest naar God'), De sex alis Seraphim('Over de zes vleugels van de Serafijn') en het Breviloquium (theologie in kort bestek). In de 19e-eeuw, toen de scholastieke theologie een heropleving doormaakte, verscheen Opera omnia, zijn nagenoeg gehele bewaard gebleven oeuvre in tien banden.

Tweede stichter franciscanen

Meer nog om zijn theologische betekenis gaat Bonaventura de geschiedenis in als de grote bestuurder van de franciscaner orde. Na een interne strijd tussen de radicale richting van de Spiritualen en de rekkelijke minderbroeders (later de Conventuelen genoemd) trad Bonaventura naar voren als leider van de gematigde factie. Als minister-generaal hervormde hij de orde en vaardigde spirituele richtlijnen uit. Die waren gebaseerd op zijn overtuiging dat een minderbroeder geroepen was tot het gehoorzamen aan de Regel van de Orde en niet tot het navolgen van Sint Franciscus. Zo stelde hij de theologiestudie voor predikers van de orde verplicht, iets waar Franciscus op tegen was geweest.

Lyon

In 1273 werd Bonaventura door paus Gregorius X benoemd tot bisschop van het suburbicairebisdom Albano. Ook werd hij tot kardinaal verheven. De paus droeg hem en zijn dominicaner collega-theoloog Thomas van Aquino op het Tweede Concilie van Lyon (1274) voor te bereiden. Thomas stierf onderweg naar het concilie en Bonaventura in Lyon op 15 juli, twee dagen voor de beëindiging van het concilie. Zijn lichaam werd begraven in de plaatselijke minderbroederkerk.

Doctor Seraphicus

Bonaventura werd in 1482 heilig verklaard door paus Sixtus IV (ook een franciscaan). Sixtus V verhief hem tot Kerkleraar met de titel Doctor Seraphicus.

Relieken

Een groot deel van zijn relieken rust in de kerk Saint-Bonaventure in Lyon (een deel verging bij een brand aldaar); zijn rechterarm wordt bewaard en vereerd in de kathedraal van zijn geboorteplaats Bagnoregio. Volgens de oude liturgische kalender was zijn gedachtenisdag 14 juli. Na de hervormingen van de Romeinse ritus werd zijn gedachtenis geplaatst op 15 juli, Bonaventura's sterfdag.

Iconografie

In de iconografie wordt Bonaventura vaak afgebeeld als een kardinaal met een grote platte kardinaalshoed (galero). Soms draagt hij een minderbroederpij, dan weer een pontificaal tenue. Ook treft men bij sommige beeltenissen zijn motto aan: soli Deo honor et gloria ('alleen God komt eer en glorie toe').