Sint-Brigida (5e/6e eeuw) is patrones van Ierland. Zij was de stichteres en abdis van het beroemde klooster Kildare in Ierland. Naast contemplatie hield zij zich ook bezig met missie en caritas. Zij gold als beschermster van melkboeren. Vandaar dat zij vaak wordt afgebeeld met een koe aan haar voeten.

Brigitta

Brigida (ook wel Brigitta; Iers: Brighid; Engels: Bridget, Bride of Efraid) werd omstreeks 451 geboren in Fochart Muirthemne (het huidige Faughart bij Dundalk) in Ierland. Haar naam is afgeleid van het Keltische woord briganti, dat 'de verhevene' betekent.

Maagd

Volgens de legende was haar vader een heidense edelman en haar christelijke moeder een lijfeigene. Sint Patrick zou haar hebben gedoopt. Ze groeide op tot een beeldschoon meisje, waardoor ze verscheidene huwelijksaanzoeken kreeg. De vrome Brigida weigerde echter te trouwen. Op 14-jarige leeftijd verliet ze haar ouderlijk huis om non te worden.

Kildare

Vlakbij haar geboorteplaats zou de koning van Leinster haar een stuk grond hebben gegeven, waarop ze onder een eik een kluis bouwde. Daaruit ontstond een nonnenklooster en later ook de monnikenabdij Kildare. De naam Kildare (Cill Dara in het Iers) betekent 'kerk van de eik'. Brigida was abdis van het zusterklooster en benoemde ook de abt voor de monniken. De kloosterlingen stonden de missionarissen bij die in navolging van Sint Patrick het christelijk geloof verbreidden in Ierland.

Relieken

Brigida stierf in Kildare op 1 februari van waarschijnlijk het jaar 523. Haar kerkelijke feestdag is 1 februari. Zij werd begraven in Downpatrick. Een deel van haar relikwieën was in de 8e eeuw naar het klooster Honau in de Elzas gebracht, vandaar haar verering in die streek. Een ander deel kwam tijdens het bewind van de Engelse koning Hendrik VIII in Lissabon terecht.

Vita en legenden

In 655 kreeg de monnik Cogitosus uit Kildare de opdracht een levensbeschrijving van Brigida te schrijven. In zijn geschrift ontbreken gegevens over een adellijke afstamming. In de talrijke legendes worden vele miraculeuze gebeurtenissen aan haar toegeschreven, vooral die verband houden met de veeteelt en dieren. Volgens etnologen zou zij de gekerstende gestalte zijn van de Keltische godin Brighid. Aanwijzingen daarvoor zijn te vinden in de Vita Sanctae Brigidae van Cogitosus, die eigenschappen van de godin ook aan de heilige abdis toeschrijft.

Koe

Sint-Brigida is patroonheilige van de veeteelt en wordt veelal aangeroepen tegen ziekten onder het vee. Zij zou als abdis bescherming hebben geboden aan melkboeren en melkmeisjes. Een legende vertelt dat zij eens een koe molk, de melk karnde en de boter aan de armen gaf. Vandaar dat zij vaak wordt afgebeeld met een koe aan haar voeten.

Liturgische gedachtenis

In het Romeins Martyrologium van 2004 staat de gedachtenis van Sint-Brigida op 1 februari van de kalender. Het martyrologium zegt over haar: “In Kildare in Ierland begon Brigida, die een van de eerste kloosters van Ierland stichtte, samen met Sint-Patrick haar evangelisatiewerk.”

In de Oosters-Orthodoxe Kerken wordt Brigida ook vereerd en liturgisch herdacht op 1 februari.

Noorbeek

Sint-Brigida wordt op tal van plekken in Europa vereerd als beschermer van het vee. Een van de bekendste Brigida-oorden in Nederland is het Zuid-Limburgse Noorbeek. Mogelijk gaat de devotie daar terug tot de 16e eeuw of iets eerder. Na een terugval aan het einde van de 16e eeuw bloeide de devotie in de 18e eeuw weer op. Jaarlijks wordt aan Brigida een 'meiboom' geofferd. Dit gebruik komt voort uit een gelofte aan de heilige Brigida van dorpsbewoners die zij deden ten tijde van een epidemie onder het vee in 1634.