De camerlengo is het hoofd van de Apostolische Kamer, die de tijdelijke goederen en rechten van de Heilige Stoel beheert in de periode tussen het overlijden van de paus of diens aftreden en de keuze van een nieuwe paus.
Apostolische Kamer
De officiële titel van de camerlengo van het Vaticaan is voluit Sanctae Romanae Ecclesiae Camerarius. De camerlengo is hoofd van de Apostolische Kamer, het administratieve lichaam dat de tijdelijke goederen en rechten van de paus beheert in de periode tussen het overlijden van de paus en de keuze van een nieuwe paus. In dit Interregnum, de zogenaamde Sedisvacatio, is de camerlengo de belangrijkste functionaris van de RK-Kerk.
Vroeger meer macht
Het ambt van camerlengo bestaat al sinds de 12de eeuw. In vroeger tijden nam de camerlengo ook beslissingen voor de paus wanneer deze buiten Rome verbleef, maar moderne communicatietechnieken hebben dit deel van de taak overbodig gemaakt.
Niet meer voor het leven
De camerlengo werd door de paus voor het leven benoemd. Maar dat geldt niet meer sinds het aftreden van kardinaal Eduardo Martínez Somalo in 2007.
Ambt behouden
De camerlengo behoudt, samen met de kardinaal-vicaris van Rome en de kardinaal-grootpenitentier, ook na de dood of het aftreden van de paus zijn functie in Rome. Alle overige Curiekardinalen verliezen op het moment dat de paus overlijdt hun positie.
Vaststellen overlijden
Traditiegetrouw is de camerlengo degene die officieel het overlijden van de paus vaststelt. Staande bij het dode lichaam roept hij eerst driemaal de doopnaam van de paus. Het protocol schrijft voor dat hij vervolgens op het pauselijk voorhoofd tikt met een klein zilver hamertje, versierd met het pauselijk wapenschild. Als hierop geen reactie volgt, verklaart de camerlengo hardop dat de paus dood is. Hij bedekt het pauselijk gezicht daarop met een velum.
Aanwezigen
Het bovenstaande ritueel vindt plaats in aanwezigheid van een groep mensen, waarvan de samenstelling vast omschreven is. Naast de arts en camerlengo zijn dat de ceremoniarius voor de pauselijke liturgische vieringen, de secretariskanselier en de drie prelaten van de Apostolische Kamer.
Zegel vernietigen
De secretaris-kanselier, een leek, stelt onder toeziend oog van de drie prelaten de officiële overlijdensakte op. Ondertussen vernielt de camerlengo met zijn zilveren hamertje de ring met het pauselijk zegel, die staat voor de pauselijke autoriteit. Dit gebruik stamt uit de middeleeuwen, toen deze zogenoemde vissersring gebruikt werd om officiële documenten te verzegelen, waardoor ze rechtskracht kregen. Het vernietigen van het zegel was toen nodig om misbruik na de dood van de paus te voorkomen.
Pauselijke verblijfplaatsen
Na de dood van een paus neemt de camerlengo symbolisch bezit van het Apostolische Paleis, het Lateraanse Paleis bij de Sint-Jan van Lateranen en het pauselijke zomerverblijf te Castel Gandolfo. De pauselijke privévertrekken worden daarbij in afwachting van de volgende bewoner verzegeld, nadat eerst alle privébezittingen van de overleden paus verwijderd zijn.
Beslotenheid
Alle hier beschreven handelingen spelen zich af in de beslotenheid van de sterfkamer van de overleden paus. Het maken van opnames met audiovisuele apparatuur is uitgesloten. Wel kan, om documentaire redenen, een uitzondering worden gemaakt voor een fotograaf. In dat geval mogen echter alleen foto's gemaakt worden van de Heilige Vader in pontificale kleding, dus pas vanaf het moment dat het lichaam voor opbaring in gereedheid is gebracht.
Organisatie van het conclaaf
De camerlengo leidt en regelt tijdens het Preconclaaf alle praktische zaken rondom het overlijden van de paus. Hij organiseert ook het Conclaaf. Het is daarbij bijvoorbeeld zijn taak om de kardinalen bijeen te roepen en de huisvesting van de kardinaal-kiezers te organiseren. Bovendien organiseert de camerlengo de algemene en bijzondere vergaderingen van het College van Kardinalen, dat formeel tijdens de Sedisvacatio het bestuur van Kerk en Vaticaanstadwaarneemt.
Algemene vergadering
De camerlengo neemt zijn beslissingen zoveel mogelijk in samenspraak met de kardinalen, die zich na het overlijden van de paus vanuit de hele wereld in Rome verzamelen. Het College van Kardinalen komt na de dood van de paus zo snel mogelijk in een dagelijkse algemene congregatie (Congregatio generalis) bijeen, ook al is het conclaaf nog niet begonnen. Daarnaast is er nog een bijzondere congregatie (Congregatio particularis).
Bijzondere vergadering
In de bijzondere vergadering van de kardinalen nemen een kardinaal-bisschop, een kardinaal-priester en een kardinaal-diaken zitting, te beginnen met de oudste leden van deze drie ordes. De vergadering wordt voorgezeten door de camerlengo. Hij is tevens de enige vaste deelnemer aan de bijzondere vergadering. Want iedere drie dagen wijst het lot uit het midden van de kiesgerechtigde kardinalen drie nieuwe deelnemers aan om de zittende heren te vervangen.
Bevoegdheden
De bijzondere vergadering beheert tijdens het interregnum de financiën, verdedigt de rechten van de Heilige Stoel en neemt tijdens het conclaaf de routinebeslissingen. Deze vergadering stelt bovendien de dag van de pauselijke uitvaart vast. Alle belangrijke zaken moeten worden voorgelegd aan de algemene vergadering.