Sint Christoffel is een van de populairste heiligen in zowel het westerse als het oosterse christendom. Van zijn leven is vrijwel niets bekend. Hij wordt aangeroepen als patroon van de reizigers.

Drager van Christus

'Christoffel' is de Nederlandse versie van de Griekse naam Χριστ?φορος (Christophoros), dat 'drager van Christus' betekent. In diverse legendes van Sint Christoffel wordt duidelijk hoe de heilige aan zijn naam gekomen is.

Legende

De Legenda Aurea uit de 13e eeuw vertelt het verhaal van Reprobus, een Kanaänitische reus. Het was zijn wens om de 'sterkste vorst ter wereld' te dienen. Hij nam dienst bij een koning van wie Reprobus had gehoord dat deze de machtigste was. Toen een minstreel een lied zong waarin de naam van Satan werd genoemd, sloeg de koning een kruis omdat hij vreesde door de duivel bezeten te worden. Reprobus was teleurgesteld, omdat zijn heer bang was voor een ander. Hij besloot daarop Satan te zoeken en hem te dienen.

In de woestijn vond Reprobus de duivel. 'Bent u de machtigste vorst?' vroeg de reus. Nee, zei hij, dat is Christus, de man die ze aan het kruis hebben geslagen. Ik vind het kruisteken angstaanjagend.

Reprobus concludeerde: dan is die Christus de machtigste vorst en moet ik hem gaan dienen. Maar hoe, vroeg hij aan een kluizenaar. Draag allen die erom vragen de gevaarlijke rivier over, antwoordde de heremiet, dat is waarlijk een werk dat Christus behaagt. Reprobus wachtte en wachtte, maar niemand diende zich aan. Toen verscheen een kind. Hij nam het op zijn schouders en stak het sterk stromende water over. Ineens begon het water te stijgen. Bovendien werd het kind steeds zwaarder. Reprobus vreesde dat hij zou verdrinken. Zich tot het uiterste inspannend wist hij de overkant te bereiken. “Ik ben Christus, de machtige koning die gij heb gezocht te dienen”, zei het kind, dat verdween zoals het gekomen was. Reprobus liet zich dopen en nam de naam Christophorus aan.

Hondenkop

De legende van de Christusdrager is volgens moderne godsdiensthistorici in verband gebracht met de mythe van Anubis, de Egyptische god die met een hondenkop werd afgebeeld. Anubis draagt Horus, zoon van de zonnegod Ra, de Nijl over. De Christoffellegende zou de kerstening van de Anubismythe zijn. Het is echter geen verklaring voor het feit dat Christoffel op oude Byzantijnse en Russische iconen een hondenkop heeft. De reden daarvoor zou zijn dat in oude martyrologieën van Christoffel gezegd wordt dat hij Cananeus (Kanaäniet) was. Dit werd per abuis gelezen als canineus ('hondachtige'). Een andere verklaring draait dit om. De reus Reprobus had een hoofd dat op een hond leek; canineus zou dan verbasterd zijn tot cananeus, waardoor men is gaan menen dat hij uit Kanaän kwam. Bisschop Walter von Speyer (+ 1027) schreef in zijn Vita et Passio sancti Christophori dat Reprobus (Christoffel) afkomstig was uit het land van de Cynocefalen (Hondhoofdigen), mensachtigen die blaften en mensenvlees aten.

Martelaar

Het dragen van het Christuskind over de kolkende rivier ontbreekt in de oudste versies van de Passio Christophori, het relaas van Christoffels martelaarschap. Daarin wordt vermeld dat hij tijdens de christenvervolging van keizer Decius (249-251) in Lycië ter dood werd gebracht. Volgens een oude legende werden er pijlen op hem afgeschoten, maar die keerden zich om en doodden de beulen. Vervolgens werd hij blootgesteld aan giftige slangen, maar Christoffel bleek immuun voor hun beten. Daarna besloten de rechters hem met een molensteen in het diepe water te werpen. Christoffel stierf pas toen hij al zijn beulen tot het geloof in Christus had bekeerd.

Van kalender geschrapt

In 1969 is zijn gedachtenis op 24 juli van de liturgische kalender van de Romeinse ritus geschrapt, omdat het niet zeker is dat hij echt bestaan heeft. Enkel in kerken waarvan Christoffel patroon is, bijvoorbeeld de kathedraal van Roermond, wordt zijn feest gevierd.

Autozegeningen

Christoffel is een van de veertien Noodheiligen. Hij werd/wordt vooral aangeroepen door reizigers en bestuurders van automobielen. In sommige plaatsen in Nederland, zoals het Noord-Brabantse dorpje Elsendorp, vinden nog elke zomer autozegeningen plaats op voorspraak van Sint-Christoffel.