Pater Heinrich Dumoulin S.J. (1905-1995) was een Duitse theoloog en religiewetenschapper. Hij was een eminent kenner van het zenboeddhisme.
Missionaris in Japan
Heinrich Dumoulin werd op 31 mei 1905 geboren in Wevelinghoven, Rijnland, Duitsland. Op 19-jarige leeftijd trad hij toe tot de Sociëteit van Jezus. Tijdens zijn religieuze vorming en de studie van wijsbegeerte en godgeleerdheid bracht hij ook twee periodes door in Nederland. In 1933 werd hij voor de jezuïetenorde tot priester gewijd. Twee jaar later werd hij als missionaris naar Japan gezonden.
Shintoïsme
In Japan stond hij onder begeleiding van pater Hugo Lassalle S.J., de latere pionier in zenmeditatie in Europa. Na het leren van Japan begon Dumoulin zijn studie van de Indiase filosofie, het boeddhisme en het shintoïsme. Al spoedig begon hij daarover te publiceren, eerst nog in het Duits, later ook in het Japans.
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Dumoulin in Japan. Van 1942 tot 1944 doceerde hij westerse filosofie aan de Sophia Universiteit en het rooms-katholieke grootseminarie in Tokio. Daarna werd hij ingezet als pastor. Ook gaf hij les over het christelijk geloof aan geïnteresseerde Japanners.
Vervanger van pater Arrupe
In 1950 werd hij benoemd tot assistant-novicemeester aan het noviciaat van de jezuïeten Nagatsuka. Hij verving daarbij pater Pedro Arrupe, die de opdracht had gekregen om over de hele wereld jonge jezuïeten voor de missie in Japan te recruteren. Bij terugkomst in 1958 werd Arrupe provinciaal van de Japanse jezuïetenprovincie en in 1965 werd hij gekozen tot generaal van de orde.
Geschiedenis van Zenboeddhisme
Pater Dumoulin werd in 1951 benoemd tot spirituaal van het diocesaan grootseminarie van Tokio. Ook begon hij weer te doceren aan de Sophia Universiteit. In 1956 publiceerde hij zijn boek Geschichte des Zen Buddhismus. Daarmee nam zijn intellectuele loopbaan een grote wending. Hij bleef over zen publiceren en reisde de wereld over om gastcolleges en lezingen te geven.
Tweede Vaticaanse Concilie
Van 1964 tot 1979 was Dumoulin adviseur van het Secretariaat voor Niet-Christenen van de Romeinse Curie. Tijdens het Tweede Vaticaans Concilie legde hij de laatste hand aan de passage over het boeddhisme in het conciliedocument Nostra Aetate. In 1969 stichtte hij in opdracht van de jezuïetenorde het Instituut voor Oriëntaalse Religies.
Nanzan Instituut
Toen in 1976 aan de Universiteit van Nanzan het Nanzan Instituut voor Religie en Cultuur werd opgericht, werd pater Dumoulin benoemd tot de eerste directeur. Dit instituut zou uitgroeien tot het grootste en voornaamste centrum voor comparatieve en crossculturele Oost-Weststudies.
Overlijden
Heinrich Dumoulin S.J. stierf 21 juli 1995 op 90-jarige leeftijd. Hij werd begraven bij de Sint-Ignatiuskerk in Tokio.
Bibliografie (Engelstalig)
- The Development of Chinese Zen After the Sixth Patriarch in the Light of the Mumonkan (1953)
- A History of Zen Buddhism (1963)
- Christianity Meets Buddhism (1974)
- Buddhism in the Modern World (1976)
- Zen Enlightenment: Origins and Meaning (1979)
- Zen Buddhism in the Twentieth Century (1992)
- Zen Buddhism: A History; Volume 1 India and China (2005)
- Zen Buddhism: A History; Volume 2 Japan (2005)