Eustachius van Rome is een, vermoedelijk legendarische, vroegchristelijke martelaar. Hij wordt gerekend tot de Veertien Heilige Helpers. Zijn feestdag is 20 september.

Legende

Volgens de legende heette Eustachius aanvankelijk Placidus en was hij een generaal in het Romeinse leger. Toen hij aan het jagen was, kreeg hij een visioen van Jezus die aan hem verscheen als een crucifix, die stond tussen het gewei van een hert. Onmiddellijk hierop bekeerde Placidus zich tot het christendom, waarbij hij de naam Eustachius aannam. Meteen daarop overvielen hem verschillende plagen, volgens de hagiografie om zijn geloof op de proef te stellen. Zijn vermogen werd hem ontstolen, zijn bedienden werden vermoord, zijn vrouw werd ontvoerd en zijn kinderen werden meegenomen door een wolf en een leeuw. Evenals Job klaagde Eustachius wel over zijn treurig lot, zonder evenwel zijn geloof te verliezen. Eustachius werd uiteindelijk weer met zijn gezin herenigd, maar werd later – omdat hij weigerde te offeren aan de heidense goden – op last van keizer Hadrianus – met zijn familie ter dood veroordeeld. Zij werden geroosterd in een messingen stier.

Legenda Aurea

De geschiedenis van Sint Eustachius werd in de dertiende eeuw opgetekend door Jacobus de Voragine in zijn Legenda Aurea ('gouden legenden'), een legendenverzameling die deels teruggaat op oude Latijnse bronnen. Onmiddellijk vond de legende van Eustachius ook zijn weg naar de verschillende volkstalen. In het Nederlands taalgebied werd de geschiedenis opgenomen in het Rijmboek van Oudenaerde. In deze Middelnederlandse versie wordt Eustaes niet in een messingen stier gedood, maar in een amfitheater voor de leeuwen gegooid, die hem overigens weigerden op te eten.

Omstreden

Tot 1969 werd de heilige Eustachius door de Kerk herdacht op 20 september. In 1969 werd hij van de Algemene Romeinse Kalender geschrapt, omdat wetenschappers ernstig twijfel hadden geuit aan zijn bestaan. In de recentste uitgave van het Martyrologium Romanum, wordt de geschiedenis van Eustachius zelfs 'fabuleus' genoemd.

Iconografie en patronaat

Eustachius wordt vaak afgebeeld met een hert die een crucifix tussen zijn gewei heeft staan. Dit attribuut staat ook afgebeeld op het etiket van het jagersdrankje Jägermeister. Eustachius is dan ook, met Hubertus (wiens legende overigens sterke overeenkomsten vertoont met die van Eustachius), patroon van de jagers. Hij wordt aangeroepen bij trieste familiegebeurtenissen en bij liefdesverdriet. Hij geldt als een van de Veertien Heilige Helpers. Eustachius is patroonheilige van Madrid en Parijs en van het Antilliaanse eiland Sint Eustatius, dat naar hem is genoemd.