Een geneesheilige is een heilige die vanwege specifieke gebeurtenissen in zijn of haar leven door gelovigen wordt aangeroepen bij bepaalde tegenspoed en ziektebeelden.

Volksdevotie

Heiligen hebben in de katholieke volksdevotie altijd een belangrijk rol gespeeld als laatste redmiddel tegen kwalen en rampen. Vooral de zogenoemde geneesheiligen namen eeuwen lang een belangrijke plaats in bij de gelovigen. Zij werden aangeroepen bij de ziektes en kwalen waar zij mee geassocieerd worden. Wij noemen hier enkele willekeurige voorbeelden.



Kiespijn

De heilige Apollonia werd aangeroepen bij kiespijn, hoofdkwalen en neusverstopping. Deze maagd die als diacones omstreeks het begin van de 3e eeuw zieken en armen verzorgde in Alexandrië, werd vanwege haar geloof gemarteld. Haar tanden werden één voor één uitgetrokken.

Keelpijn

De heilige Blasius is het hemelse remedium tegen onder meer keelpijn en blaasklachten. Deze bisschop van Sebaste (? ca. 316) genas onderweg naar de plek waar hij vanwege zijn geloof gemarteld zou worden, een kind dat een visgraat had ingeslikt en dreigde te stikken. Zijn naam alleen al maakte hem geschikt voor aanroeping bij blaasklachten. ?De Heilige Blasius helpt degeen / van colyk, graveel en steen / van keelpijn en meer andere plaghen / die door gebeën zyn bystand vraeghen.?

Zie verder bij het artikel Blasiuszegen.

Kinderloosheid

De heilige Leonardus werd aangeroepen bij barensnood, andere pijnen in de lendenen en ongewenste kinderloosheid. Deze 6e-eeuwse kluizenaar verleende de Frankische koningin Clothildis hulp toen zij tijdens haar bevalling kraamvrouwenkoorts kreeg.

Medische wetenschap

Veel geneesheiligen hebben hun functie vrijwel verloren, omdat de wetenschap inmiddels voor oplossingen heeft gezorgd. Maar als de medische stand toch geen soelaas kan bieden vragen veel gelovigen nog steeds hulp van een van de geneesheiligen.

Huwelijksleed

Veel gelovigen gaan bijvoorbeeld nog steeds naar de heilige Rita van Cascia, die vooral in België al eeuwen wordt aangeroepen voor hopeloze zaken. Daaronder worden ook huwelijksproblemen en kinderloosheid verstaan. Sint Rita (+ 1457) kende een ongelukkig huwelijk alvorens zij ? na vele malen geweigerd te zijn ? kon intreden in een klooster. De aan haar toegewijde kerk in het plaatsje Kontich bij Antwerpen wordt nog steeds druk bezocht, met name op haar feestdag 22 mei.