Het hoogfeest Maria Moeder van God wordt gevierd op de eerste dag van het nieuwe burgerlijke jaar. De eerste januari is tevens de afsluiting van het Octaaf van Kerstmis.

Christus: God en mens

Op de universele kalender van de Romeinse Ritus van de Katholieke Kerk wordt op 1 januari het hoogfeest gevierd van Maria, de Moeder Gods. De Heilige Maagd is de moeder van Christus, die zowel God de Zoon is als de mens Jezus van Nazareth. 

Aanvankelijk op 11 oktober

Vóór de liturgische hervorming die op het Tweede Vaticaans Concilie volgde, behoorde Maria Moeder van God tot de kleinere Mariafeesten. Paus Pius XI bepaalde dat het gevierd moest worden op 11 oktober, bij gelegenheid van het 15de eeuwfeest van het Concilie van Efeze (431), waarop het Goddelijk Moederschap van Maria tot dogma werd verklaard.

Besnijdenis van Jezus

Paus Paulus VI verplaatste het feest naar 1 januari en verhief het tot de rang van hoogfeest. Vóór de liturgische hervorming vierde men op de eerste januari de gedachtenis van de besnijdenis van Jezus op de achtste dag na zijn geboorte. Dit joodse ritueel onderging Christus als teken van zijn onderwerping aan de Tora en zijn officiële invoeging in het Uitverkoren Volk. De zondag daarna werd het feest gevierd van de Naam van Jezus.

Christologisch Mariafeest

Genoemde gedachtenissen bevatten nog een spoor in het hoogfeest Maria Moeder van God. In de evangelielezing van de Mis van deze dag bericht Lucas dat het Kerstkind acht dagen na zijn geboorte werd besneden en Hem de naam Jezus gegeven werd. Daardoor heeft dit belangrijkste Mariafeest ook een sterk christologische inhoud.

Achtste dag

In zijn Brief aan de Galaten verwijst de apostel Paulus naar het mysterie van het goddelijk moederschap van Maria, de Theotokos: “Toen de volheid van de tijd gekomen was zond God zijn eigen Zoon, geboren uit een vrouw, geboren onder de wet” (Gal. 4, 4). In weinig woorden staat hier de samenvatting van het mysterie van de Incarnatie van de Logos en van het goddelijk moederschap van Maria: het grote voorrecht van de Maagd bestaat immers in het Moeder zijn van de Zoon die God is. Acht dagen na zijn geboorte op de laatste dag van het Kerstoctaaf staat daarom dit Mariafeest op zijn logische en juiste plaats.

Belangrijkste titel

De titel van Moeder Gods (Θεοτοκος, Theotokos) is het fundament van alle andere titels waarmee Maria vereerd is en nog steeds wordt aangeroepen van geslacht tot geslacht, in Oost en West. Naar het mysterie van haar Moederschap verwijzen talrijke hymnen en gebeden van de christelijke overlevering, zoals bijvoorbeeld de Maria-antifoon uit de Kersttijd, het Alma Redemptoris Mater, waarin gebeden wordt: Tu que genuisti, natura mirante, tuum sanctum Genitorem, Virgo prius ac posterius ('U die hebt voortgebracht, terwijl de natuur verwonderd toezag, Hem, de Heilige, die U heeft voortgebracht, U, maagd tevoren en daarna').