De kardinaal-protodiaken is de eerste kardinaal uit de orde der kardinaal-diakens. In de regel is het de langstzittende kardinaal-diaken.

Conclaaf

De kardinaal-protodiaken heeft een bijzondere taak na afloop van het conclaaf. Hij is het die vanaf de buitenloggia van de Sint-Pietersbasiliek het Habemus Papam uitspreekt. Na het conclaaf van 2005 was dat de Chileens Jorge Medina Estévez.

Pauskroning

De kardinaal-protodiaken had een bijzondere verantwoordelijkheid bij de pauskroning, een ceremonie die door paus Johannes Paulus I werd afgeschaft. Hij kroonde namelijk de paus met de tiara, zeggende: Accipe thiaram tribus coronis ornatam, et scias te esse Patrem Principium et Regnum, Rectorem Orbis, in terra Vicarium Salvatoris Nostri Jesu Christi, cui est honor et gloria in saecula saeculorum (“Ontvang de met drie kronen versierde tiara, en weet dat ge zijt: de Vader van de vorsten en koningen, de Bestuurder van de wereld en op aarde de Plaatsbekleder van onze Verlosser Jezus Christus, aan wie de eer en de glorie is, tot in de eeuwen der eeuwen”).

Pallium

Sinds de paus niet meer wordt gekroond, krijgt hij tijdens een bijzondere ceremonie die het begin van zijn pontificaat markeert, het pallium opgelegd. Traditiegetrouw is het de kardinaal-protodiaken die de nieuwe paus bij diens inauguratie de herderlijke schouderband oplegt.

Zelf gekozen

Wanneer de kardinaal-protodiaken zelf gekozen is tot paus, worden zijn taken waargenomen door degene die na hem de oudste kardinaal-diaken is. In de geschiedenis van de kerk is dat vijf keer voorgekomen: paus Nicolaas III (1277), paus Honorius V (1285), paus Gregorius XI (1370), paus Pius III (1503) en paus Leo X (1513) waren kardinaal-protodiaken op het moment dat zij tot paus gekozen werden.

Jean-Louis Tauran

Vanaf 21 februari 2011 was de Franse kardinaal Jean-Louis Tauran kardinaal-protodiaken. Hij was archivaris van het Vaticaan en sinds 2007 president van de Pauselijke Raad voor de Interreligieuze Dialoog. Bij zijn bevordering tot kardinaal-priester op 12 juni 2014 werd Renato Martino kardinaal-protodiaken.