Een ritus is het geheel van wijzen waarop de eucharistie en de andere sacramenten alsmede het getijdengebed worden gevierd. Onder ‘Latijnse ritus’ wordt verstaan de verzameling ritussen van de Katholieke Kerk in het Westen. De voornaamste is de Romeinse Ritus, oftewel de ritus van de Kerk van Rome, die geldt voor het grootste gedeelte van de Rooms-Katholieke Kerk.
Romeinse Ritus
De Romeinse Ritus bestaat sinds 2007 uit twee vormen: de gewone en de buitengewone:
- De gewone vorm is de liturgie zoals die gestalte kreeg na het Tweede Vaticaans Concilie. Voornaamste rituale is het door paus Paulus VI gepromulgeerde Missale Romanum uit 1969, waarvan in 2002 de derde versie uitkwam. Hoewel zij behoort tot de Latijnse Ritus wordt deze ritus ook in de diverse landstalen gecelebreerd.
- De buitengewone vorm van de Romeinse Ritus is de liturgie zoals die in 1962 gestalte kreeg. Deze vorm was een door paus Johannes XXIII opgedragen vernieuwing van de zogenoemde Tridentijnse Ritus, genoemd naar het Concilie van Trente (Tridentinum), waar opdracht werd gegeven tot een algehele hervorming van de liturgie in het westen. Het voornaamste rituale daarvan was het door paus Pius V gepromulgeerde Missale Romanum uit 1570. Paus Benedictus XVI heeft de versie uit 1962 van de Tridentijnse Ritus in 2007 de status van ‘Buitengewone Vorm van de Romeinse Ritus’ gegeven. Dat deed hij middels zijn motu-proprio Summorum Pontificum.
Ambrosiaanse Ritus
De Ambrosiaanse Ritus, genoemd naar Sint-Ambrosius, is de ritus van het Aartsbisdom Milaan.
Mozarabische Ritus
De Mozarabische, genoemd naar de Mozaraben (Iberische christenen die leefde onder Moorse heerschappij), of Visigotische Ritus is de liturgie zoals die vanaf minstens de 6de eeuw werd gevierd op het Iberische schiereiland. Hij wordt op een aantal plaatsen in Spanje nog steeds gecelebreerd, zoals in de kathedraal van het Aartsbisdom Toledo.
Bragaanse Ritus
De Bragaanse Ritus is de ritus van het Aartsbisdom Braga, Portugal. Deze kreeg gestalte tussen de 11de en de 13de eeuw.
Anglicaanse Ritus
De Anglicaanse Ritus is de ritus van voormalige anglicaanse geloofsgemeenschappen die in eenheid verkeren met de Heilige Stoel van Rome. Deze zijn verenigd in het Persoonlijk Ordinariaat van Onze Lieve Vrouw van Walsingham, in 2012 opgericht door paus Benedictus XVI. De liturgische vormen en teksten zijn ontleend aan de liturgie van de anglicaanse Church of England.
RELIGIEUZE ORDES
Cisterciënzer Ritus
De Cisterciënzer Ritus was de ritus van de Orde van Cistercium (Cîteaux) en de Orde van Cisterciënzers van de Strikte Observatie (Trappisten).
Dominicaanse Ritus
De Dominicaanse Ritus was de ritus van de Orde der Predikers (Dominicanen).
Karmelieter Ritus
De Karmelitaanse Ritus was de ritus van de Orde van Onze Lieve Vrouw van de Berg Karmel, die teruggaat op de 12de eeuw.
Kartuizer Ritus
Kartuizer Ritus is de ritus van de Kartuizer Orde, gesticht in de 11de eeuw door Sint-Bruno.
Premonstratenzer Ritus
De Premonstratenzer Ritus is de ritus van de Orde der Reguliere Kanunniken van Prémontré (Premonstratenzers of Norbertijnen). Deze wijkt sterk af van de Romeinse Ritus.
UITGESTORVEN
Afrikaanse Ritus
De Afrikaanse Ritus bestond vóór de Arabische verovering in de 8ste eeuw in het Latijnsprekende gedeelte van Noord-Afrika, met name in de Romeinse provincie Africa, die Carthago als hoofdstad had. Hij leek sterk op de toenmalige ritus van Rome.
Gallicaanse Ritus
Onder ‘Gallicaanse ritus’ wordt verstaan een verzameling van diverse christelijke ritussen zoals die in het eerste millennium van de christelijke jaartelling bestonden in Gallië en het latere Frankrijk. In Ierland bestond een Gallisch-Keltische ritus.
Keltische Ritus
De Keltische Ritus, niet beïnvloed door de Romeinse kerk, kwam voor in het antieke Ierland, Schotland en delen in Noord-Engeland (en mogelijk ook in Wales). Hij werd in de vroege Middeleeuwen verdrongen door de Romeinse Ritus.