Margaretha van Antiochië is een heilige maagd en martelares. Zij wordt gerekend tot de Veertien Heilige Helpers. De Katholieke Kerk gedenkt haar op 20 juli.

Legende

Over het leven van Margaretha is weinig bekend. Ze leefde aan het einde van de derde eeuw na Christus. Ze kwam naar men aannam uit Antiochië in Klein-Azië. Volgens een legende zou haar vader, Aesedius, een heidens priester zijn geweest. Zij zou zijn grootgebracht door een christelijke vroedvrouw, waarna zij zich tot het christendom bekeerde. Hierop zou Margaretha door haar vader zijn verstoten en aangegeven bij de prefect. Margaretha zou hierop zijn gevlucht maar ze werd achterhaald en alsnog voor het gerecht zijn gebracht. Margaretha was een bijzonder mooie vrouw en de rechters schenen haar te begeren. Toen Margaretha niet inging op avances van de rechters, werd ze nog strenger gestraft. Ze zou gestoken zijn met brandende fakkels en in kokende olie zijn gedoopt. Dit deerde haar niet. De bevolking was zo onder de indruk van deze wonderen dat grote delen ervan zich tot de God der christenen bekeerden. Al deze bekeerlingen zouden – dit keer tegelijkertijd met Margaretha – zijn onthoofd.

Margaretha en de draak

Volgens een andere legende zou Margaretha gewerkt hebben als herderin. De prefect observeerde de schone christelijke maagd in de velden en werd verliefd op haar. Nadat Margaretha weigerde in te gaan op de toenaderingspogingen van de prefect zou deze haar hebben laten arresteren. Ze werd vervolgens gemarteld, waarbij haar huid met ijzeren kammen werd opengehaald en zij met brandende fakkels zou zijn bewerkt. Hierop werd zij in een kerker gesmeten, waar zij op wonderlijke manier genas van haar wonden. In haar cel werd Margaretha verschillende keren bezocht door de duivel in de gedaante van een draak. Het fabeldier zou haar hebben trachten te wurgen maar iedere keer wist Margaretha de ban te verbreken door een kruisteken te maken. In een andere versie van de legende zou Margaretha zelfs door de draak zijn verorberd, en erin geslaagd zijn uit zijn buik te ontsnappen. Opnieuw zouden allerlei streekgenoten gehoord hebben van de wonderen die plaats hadden gevonden en opnieuw lieten velen zich dopen. Ook in deze versie van de legende wordt Margaretha uiteindelijk met alle bekeerlingen onthoofd.



Heilige

Verhalen over Margaretha's heiligheid verspreidden zich al snel door de wereld. Met name in de Middeleeuwen was er een groot aantal verhalen over haar in omloop, ook in de verschillende volkstalen. Sint Jeanne d'Arc verklaarde later dat zij onder andere door de heilige Margaretha werd geleid. Met Barbara van Nicomedië en Catharina van Alexandrië behoort ze tot de vrouwelijke heiligen onder de Veertien Heilige Helpers. Deze drie worden, met de heilige Dorothea van Caesarea de virges capitales ('de belangrijke maagden') genoemd.

Iconografie en Patronaat

Margaretha wordt dikwijls afgebeeld met een draak en een kleine crucifix. ook draagt zij vaak een kroon. Zij wordt aangeroepen bij barensweeën en zwangerschappen (dit vanwege haar ontsnappen uit de buik van de draak) en tegen onvruchtbaarheid. Zij is de patrones van de kraamverzorgsters, vroedvrouwen. In België is de plaats Sint-Margriete-Houtem naar haar genoemd.

Sint Margriet

De gedachtenis van Sint Margretha is op 20 juli. Deze dag wordt in de volksweerkunde ook wel Sint-Margriet genoemd, een van de hondsdagen. Het is ook een merkeldag, een dag die in het volksgeloof zeer belangrijk werd geacht voor de toekomst van mens en weer. De dag wordt ook wel Pisgriet genoemd, naar aanleiding van de legende dat een zekere Margriet (zeker niet dezelfde als Margaretha) zes weken achtereen geplast zou hebben. Vandaar ook de weerspreuk: “Regent het op St. Margriet, dan krijgen we 6 weken een natten tied.”