Onze Lieve Vrouw van Guadalupe is het cultusobject van Tepeyac in Mexico, het grootste Maria-bedevaartsoord ter wereld.

Verschenen aan San Juan Diego

Vijftien kilometer ten noorden van Mexico-Stad ligt het plaatsje Tepeyac. Daar staat de Basílica de Nuestra Señora de Guadalupe ('Basiliek Onze Lieve Vrouw van Gualapupe'). Op deze plek zou de Mexicaanse indiaan Juan Diego Cuautlatoatzin een verschijning van de Heilige Maagd Maria hebben gehad.

Afbeelding op wol

Volgens het officiële kerkelijke verhaal was Juan Diego op 9 december 1531 te voet onderweg van zijn woonplaats Tolpetlac naar Tenochtitlan. Tijdens zijn tocht verscheen hem een dame die hem in zijn moedertaal vroeg een kerk te bouwen. Zij droeg hem op hierover de plaatselijke bisschop te informeren. Die zou zijn verhaal pas geloven als hij kon bewijzen dat de Heilige Maagd daadwerkelijk aan hem verschenen was. Drie dagen verscheen Maria opnieuw aan Juan Diego en verzocht hem de Berg Tepeyac te beklimmen. Hij trof er een Castilliaanse rozenstruik aan, een soort die op de berg niet kan groeien. Hij plukte de rozen en hulde ze in een wollen mantel en ging ermee naar de bisschop. Toen die de mantel opende, zag hij aan de binnenkant ervan een wonderbaarlijke afbeelding van Maria. Het bewijs was geleverd.

Cultusobject

De afbeelding op het stuk wol dat Juan Diego aan de bisschop had laten zien is tot op de dag van vandaag het cultusobject van het heiligdom van Onze Lieve Vrouw van Guadalupe aan de voet van de heuvel van Tepeyac. De naam Nuestra Señora de Guadalupe is een aanduiding voor zowel de verschenen gestalte als haar afbeelding.

Guadalupe

De naam Guadalupe is een verbastering van de naam die Juan Diego aan de aan hem verschenen vrouw gaf. Het is niet meer exact te achterhalen welk woord in de Nahuatl-taal de ziener ervoor gebruikte. Diverse auteurs hebben onder meer deze mogelijke verklaringen aangedragen:

• coatlallope: 'zij die de slang vertrapt'
• tequantlanopeuh: 'zij die haar oorsprong hoog in de rotsen heeft'
• tequatlasupe: 'zij die de kop van de slang vermorzelt'
• tlecuatlahlope: 'zij die ervoor zorgt dat we niet opgegeten worden'
• tlecuauhtlacupeuh: 'zij die aan komt vliegen als een vogel van vuur'.

Een andere etymologische theorie wijst op een 14de-eeuwse Maria-verschijning in de Spaanse regio Extremadura. Daar werd Maria al de Virgen de Guadalupe genoemd, naar de rivier waaraan de verschijning zou hebben plaatsgevonden: Guadalupe. Deze naam is ontleend aan de Arabische woorden voor 'rivier met zwarte bedding'. Toen Maria ook in Mexico verschenen was zouden de Spaanse kolonisten erop hebben aangedrongen haar te noemen naar de verschijning in Extremadura en af te zien van de inheemse naam.

Azteekse godin

Tepeyac was volgens franciscaan en etnograaf Bernardino de Sahagún (1499-1590) in de prekoloniale tijd een oord waar de Azteekse godin Tonantzin werd aanbeden. Er stond een tempel die door de Spaanse veroveraars werd vernietigd. Tonantzin werd onder andere 'Onze Moeder' genoemd.

Basilieken

Het heiligdom van Onze Lieve Vrouw van Guadalupe in Tepeyac ligt 15 kilometer ten noorden van Mexico-Stad. De oude basiliek uit de 16e eeuw werd in de 17e eeuw vervangen door een nieuwe. Deze kwam pas gereed in 1709. In 1974 werd gebouwd aan een nieuwe kerk vanwege het groeiend aantal pelgrims. Deze kerk, die plaats biedt aan 10.000 mensen, werd verheven tot basiliek en tot nationaal heiligdom. Het is na Rome het meest bezochte bedevaartoord van de Katholieke Kerk. Jaarlijks komen er miljoenen pelgrims.

Patrones van Amerika

In 1737 werd Onze Lieve Vrouw van Guadalupe uitgeroepen tot Patrones van Mexico, in 1910 van de Amerika's en in 1935 van de Filipijnen. Haar feestdag is 12 december.