De aartsengel Michaël is volgens de christelijke traditie de aanvoerder van de hemelse legers in de strijd tegen de duivel.

Wie is als God?

De Hebreeuwse naam mikaeel betekent 'Wie is als God?'

Aartsengel

In de christelijke traditie wordt Michaël gerekend tot de hemelse rangorde der aartsengelen. Een aartsengel is een leidinggevende gezant van God die een belangrijke rol in de verlossing van de mensheid speelt.

Bijbelse bronnen

In de Bijbel komt de naam Michaël vijftien keer voor. Slechts vijf keer verwijst deze naam naar de aartsengel Michaël; in de overige tien gevallen is Michaël de naam van een mens. De aartsengel Michaël wordt genoemd in het Oudtestamentische boek Daniël en de Nieuwtestamentische boeken, de Brief van Judas en de Openbaring van Johannes.

Daniël

In Daniël wordt Michaël drie keer genoemd. Hij wordt er echter niet aangeduid als engel of aartsengel, maar als vorst. Beroemd is de passage uit het twaalfde hoofdstuk. Het betreft een visioen van de profeet Daniël over de Eindtijd en het Laatste Oordeel:

In die tijd zal de grote vorst Michaël opstaan om de kinderen van uw volk te beschermen. Want het zal een tijd van nood zijn, zoals er eerder nog geen is voorgekomen zolang er volken bestaan (12,1).

Judasbrief

De Judasbrief is de enige bijbelse bron die Michaël als aartsengel aanduidt:

Zelfs de aartsengel Michaël heeft het niet gewaagd om een smadelijk oordeel tegen de duivel uit te spreken, toen hij met hem een woordentwist had en streed om het lichaam van Mozes; hij zei slechts: 'De Heer moge u straffen' (1,9).

De auteur verwijst naar een episode die echter niet in de Bijbel beschreven staat; ze schijnt ontleend te zijn aan het apocriefe boek 'De hemelvaart van Mozes'.

Openbaring

De bron die het meest tot de verbeelding spreekt en vele kunstenaars heeft geïnspireerd is het twaalfde hoofdstuk van de Openbaring van Johannes. Daarin is sprake van een vrouw, omkleed met de zon, de maan onder haar voeten en op haar hoofd een kroon van twaalf sterren. Zij en haar zoon worden bedreigd door een grote vuurrode draak. Het daaropvolgende apocalyptische tafereel luidt:

Toen brak er in de hemel een oorlog uit. Michaël en zijn engelen vochten tegen de draak, en de draak en zijn engelen vochten terug. Maar zij hielden geen stand en hun plaats werd in de hemel niet meer gevonden. De grote draak werd neergeworpen, de oude slang, die Duivel en Satan heet en de hele wereld misleidt; hij werd neergeworpen op de aarde en zijn engelen met hem" (12,7).

Taken

Uit de bovengenoemde bijbelse teksten leidde de christelijke traditie af dat Michaël drie taken heeft:

• Hij en zijn engelen moeten het opnemen tegen de machten van het Kwaad.
• Hij vergezelt en beschermt de rechtvaardige zielen op de dag van het Laatste Oordeel.
• Hij verleent hemelse bijstand aan het Volk van God: in het Oude Testament het volk Israël en in het Nieuwe Testament de Kerk.

Hemelse hiërarchie

De Kerkleraren verschillen nogal van mening wat betreft de rang van Michaël in de hemelse hiërarchie. Zo plaatste Basilius de Grote (329-379) hem boven alle hemelse wezens. Gregorius de Grote (540-604) daarentegen zei dat hij lid was van de op één na laagste rang. Volgens Bonaventura (1221-1274) was Michaël de prins van de Serafijnen, de eerste groep van de negen hemelkoren. Thomas van Aquino (1225-1274) bestreed dit echter: Michaël was als aartsengel slechts de prins der engelen, de laagste rang in de hemelse hiërarchie. Hoe het ook zij, de Romeinse liturgie beschreef hem als de 'Vorst der hemelse legerscharen' (Princeps militiae coelestis).

Feestdag

Volgens de huidige liturgische kalender van de Rooms-Katholieke Kerk is 29 september de feestdag van de drie aartsengelen Michaël, Gabriël en Rafaël. Volgens de oude kalender was 29 september alleen aan Michaël gewijd. Deze datum verwijst naar de dag van de kerkwijding van de antieke Sint-Michaëlbasiliek aan de Via Salaria, enkele kilometers ten noorden van Rome. In de oude liturgie werd ook op 8 november een Michielsfeest gevierd. Dat herinnerde aan drie verschijningen van de aartsengel in de vijfde eeuw in Monte Gargano. In dit stadje in de Italiaanse regio Apulië bevindt zich het oudste Michaëlheiligdom van West-Europa.

Kunst

In de christelijke kunst wordt Michaël het vaakst afgebeeld als de gevleugelde strijder die een draak of een andere demonische figuur met een zwaard of een lans doodt. Sommige beelden geven hem ook een schild in handen met erop de tekst: Quis ut Deus. Dat is de Latijnse vertaling van de Hebreeuwse naam Mi-ka-eel ('Wie is als God').

Gebed tot Sint Michaël

Op 13 oktober 1884 zou Leo XIII na de ochtendmis in zijn Vaticaanse privékapel een visioen hebben gehad. Kort daarna schreef hij een gebed tot Michaël. Hij bepaalde dat de gelovigen dit voortaan na iedere doordeweekse mis moesten bidden. In 1960 maakte paus Johannes XXIII een einde aan deze verplichting en na het Tweede Vaticaans Concilie raakte het gebed in de vergetelheid. Johannes Paulus II probeerde het weer onder de aandacht van de katholieken te brengen. Het gebed luidt:

Heilige Aartsengel Michaël, verdedig ons in de strijd;

wees onze bescherming tegen de boosheid en de listen van de duivel.

Wij smeken ootmoedig dat God hem Zijn macht doe gevoelen.

En gij, vorst van de hemelse legerscharen,

drijf Satan en de andere boze geesten,

die tot verderf van de zielen over de wereld rondgaan,

door de goddelijke kracht in de hel terug.

Amen.