Mystici zijn personen die bij hun religieuze oefeningen werden overweldigd door een intense ervaring van het goddelijke.
Ikheid verdwijnt
Een mysticus of mystica is iemand die op overweldigende wijze de tegenwoordigheid ervaart van iets dat hem of haar overstijgt en middelen heeft gevonden om over deze ervaring te communiceren. Dit overstijgende is veel 'werkelijker' dan al doorgaans voor werkelijk wordt aangezien. De 'gewone werkelijkheid' wordt als het ware transparant voor een 'andere, uiteindelijke werkelijkheid'. De mysticus voelt tijdens zo'n ervaring zijn 'ikheid' verdwijnen. Zijn opgeslotenheid in zichzelf wordt opgeheven.
Mystieke ervaring
Mystici lijken mensen uit een ver verleden die we tegenwoordig niet meer tegenkomen. Toch is mystieke ervaring iets dat regelmatig voorkomt. Het overkomt gewone mensen zoals wij, maar meestal blijft dit onopgemerkt. Deze 'gewone' mensen begrijpen vaak zelf niet wat hen gebeurt of wat er aan de hand is. Ze zijn diep geraakt door de goddelijke werkelijkheid die hun hele leven kleurt, maar ze kunnen er vaak nauwelijks over praten laat staan over schrijven. Daarvoor staan deze ervaringen te haaks op de gewone werkelijkheid om hen heen.
Verwarring
Mensen raken in verwarring wanneer God hen ten diepste aanraakt en hun leven op zijn kop zet. Ze vragen zich af of ze gek geworden zijn. Ze zwijgen en trekken zich terug, want ze beseffen een taal te spreken die door niemand begrepen wordt. Daarom gaan ze op zoek naar begeleiders, die hen kunnen helpen om deze onbegaanbare weg te gaan. Ze vragen zich af of er geen bruikbare landkaarten bestaan en reisbeschrijvingen die hen wegwijs kunnen maken. Ze voelen zich niet meer thuis op de asfaltwegen van de religieuze ervaring die gemeengoed is. Ze begrijpen het religieuze spreken van anderen niet meer. Hun reisdoel ligt immers elders. Ze kunnen het begrijpen noch aanwijzen. Daarom gaan ze op zoek naar ervaren reisgenoten voor hun risicovolle tocht. Ze ontdekken dat er grote mystici bestaan die hun ervaringen kunnen duiden en richting geven.
Ontdekkingsreizigers
Mystici vinden op een creatieve wijze beelden of woorden voor hun relatie met God. Of voor 'de werkelijkheid die hen leven geeft'. Het zijn ontdekkingsreizigers die nieuw land verkennen en terugkijkend verslag doen van hun verbazingwekkende ontdekkingen. Ze beschrijven nieuwe wijzen van leven en reiken anderen een taal aan om het onzegbare te verwoorden. In zekere zin zijn het creatieve architecten. Ze bouwen geen huizen volgens vaststaande patronen en met een indeling die voor de hand ligt. Ze durven het aan om te bedenken wat wonen eigenlijk is en hoe de mens zich daarin vrij kan bewegen. Zo scheppen ze de mogelijkheid voor een nieuwe manier van leven en van sociale omgang.
'Nieuwe werkelijkheid'
Steeds weer hebben we de neiging om de wederzijdse relatie met God als gelijkwaardig te zien. We denken dat God op ons reageert zoals wij op God. Mystici helpen ons om te zien, dat God met zijn onvoorwaardelijke liefde ons eigen begrip van de liefde radicaal omver gooit. Ze laten ons als het ware een 'nieuwe werkelijkheid' zien. Zij gebruiken daarvoor dezelfde middelen als schrijvers en dichters, componisten, schilders en andere beeldende kunstenaars.
Mystieke taal
Mystici openen onze ogen voor aspecten van de werkelijkheid, waar we tot dusver blind voor waren. Ze verkennen een nieuwe klankwereld, die niet bij voorbaat in het gehoor ligt. Mystici zetten deze middelen niet in voor 'de kunst om de kunst', maar om ons vertrouwd te maken met de onvoorstelbare en onzegbare aspecten van Gods omgang met de mens. Mystici zoeken en vinden dus een nieuwe 'taal' voor wat hen overkomen is. Ze kunnen niet anders. Ze beperken zich daarbij niet tot het woord, maar drukken zich ook uit in beeld en in klank. Onder hen vinden we dan ook vele beroemde schrijvers en dichters, componisten en beeldende kunstenaars.
God in het centrum
In alle godsdiensten en culturen vinden we mystici, die dikwijls als vreemde vogels worden aangemerkt. Ze geven vaak blijk van een grote helderziendheid. Zij spreken een taal die duister en verwarrend lijkt. Maar doordat zij ons op het verkeerde been zetten, geven ze ons de kans om gevoelig te worden voor een werkelijkheid waarnaar we hartstochtelijk verlangen, maar die we tevens ontvluchten. Zij zijn wegbereiders die door hun ongemanierdheid bevrijden. Ze bieden ons de mogelijkheid van een nieuwe manier van denken en voelen. Ze spreken over God als hun geliefde, maar schilderen tegelijk in vele toonaarden zijn onkenbaarheid en onbereikbaarheid. Ze zijn verliefd en in extase, maar ze gaan ook kapot aan vertwijfeling en angst. Ze ervaren God als uitermate nabij, maar weten absoluut niet meer wat het woord God betekent. Dwars op de allesoverheersende overtuiging die de mens in het centrum van het bestaan plaatst, zet de mysticus de focus op God.
Dwarsliggers in naam van God
Mystici zijn mensen die keizers, pausen, bisschoppen en andere machthebbers op hun fouten durven wijzen. Ze staan vaak op gespannen voet met de heersende klasse, maar ook met de eenvoudige burger, die vooral rust, regelmaat en veiligheid wil. Verguisd tijdens hun leven, worden veel mystici pas na hun dood als grote heiligen erkend en vereerd.
Geen keus
Mysticus werden geroepen op een weg die ze zelf nooit gekozen zouden hebben. Ze staan met lege handen en met de rug tegen de muur. Ze verzinnen allerlei trucs om een veilig heenkomen te vinden, maar ze zijn tevens scherpzinnig en meedogenloos in de ontmaskering van hun eigen uitvluchten. Ze beschrijven een weg die nergens heen voert, want er bestaat geen taal die daar woorden voor kent. Daarom worden ze vaak -min of meer noodgedwongen- grote kunstenaars die ons door hun vormgeving van taal, beelden en klank ongekende mogelijkheden bieden om met hen mee te reizen.
Geheim van de liefde
Mystici confronteren ons met ons eigen reisverhaal. Als wij met hen meereizen - ook al is het maar een stukje - worden wij uit de bekende wereld die rond ons 'ik' gecentreerd is gehaald. We worden meegevoerd in een richting die onverwacht en onvermoed is. We leren gaan waar geen weg meer is. Zo komen we misschien in de woestijn terecht om daar als Mozes God in het 'brandende braambos' te ontmoeten. Het is die ontdekkingstocht die ons gevoelig maakt voor het geheim van de liefde.