Nazireeërs zijn Israëlieten die zich met een speciale gelofte aan God hebben gewijd. Zij onthouden zich van alcohol, laten hun hoofdhaar groeien en komen niet in de nabijheid van lijken.

Numeri
In de Bijbel lezen we dat er onder de Israëlieten personen waren die speciale geloften aan JHWHhadden afgelegd. Met name worden de nazireeërs genoemd. De wet op het nazireaat staat in het boek Numeri, verzen 6, 1-21. Het Nederlandse woord ‘nazireeër’ komt van het Hebreeuwse nazirdat ‘gewijde’ betekent.

Mannen en vrouwen
Door de gelofte van het nazireaat zonderde een man of vrouw zich van het gewone volk af om zich te wijden aan de dienst van JHWH. Wie de nazireeërgelofte had afgelegd kreeg een bijzonder religieuze status die aan strenge rituele voorschriften gebonden was. Die hielden verband met drie dingen: alcohol, haren en lijken. 

Niets van de wijnstok
Een nazireeër mocht absoluut geen alcohol gebruiken. Daarom moest hij afzien van alles wat van de wijnstok afkomstig was, zoals druiven, rozijnen, wijn, azijn en sterke drank. Ook was het hem ten strengste verboden andere bedwelmende middelen tot zich te nemen.

Hoofdhaar laten groeien
Een nazireeër mocht zolang zijn gelofte duurde zijn hoofdhaar niet afscheren of knippen. Haren waren immers een teken van kracht die door God aan de mens verleend was.

Verontreiniging
Het was voor een nazireeër ten strengste verboden om in de buurt van een lijk te komen. Evenals een priester was hij immers toegewijd aan de levende God. En daarom moest hij zich verre houden van het krachtenveld van de dood. Mocht er door een noodgeval in de nabijheid van de nazireeër een dode vallen, dan was hij ontwijd en moest hij op de zevende dag na het voorval zijn hoofdhaar geheel afscheren. Daags erna diende hij hij een offer van twee tortels of duiven door een priester te laten offeren. Na deze reiniging moest hij zijn hoofdhaar weer laten groeien en een mannelijk lam laten slachten als offer ter compensatie van de verontreiniging.

Teken van uitverkiezing
Het nazireaat werd opgevat als een tegenwicht voor de Kanaänitische vruchtbaarheidscultussen, waar sprake was van bedwelming, kaalheid en mensenoffers. In deze zin verschijnt de nazireeër als de Israëliet bij uitstek, omdat hij door zijn leefwijze laat zien dat Israël is uitverkoren om te midden van andere volken ‘de levende God’ te dienen.

Simson
De bekendste nazireeër in de Bijbel is Simson. Hij was echter al voor zijn geboorte voorbestemd voor het nazireaat. Mogelijk was dit ook het geval met de profeet Samuël. Van Johannes de Doper wordt beweerd dat hij een nazireeër was. Aanleiding voor deze aanname is Lucas 1,15, waarin de Engel aan Zacharias de geboorte van diens zoon aankondigt: ‘Wijn en sterke drank zal hij niet drinken, met Heilige Geest zal hij vervuld worden.’

Judaïsme
In het judaïsme worden drie soorten nazireeërs onderscheiden: zij die tijdelijke geloften hebben afgelegd, zij die beloven tot hun dood nazireeër te blijven en zij die aangeven nazireeër op de wijze van Simson te willen zijn. Een permanente nazireeër mag om de zoveel tijd zijn hoofdhaar knippen als de lengte van het haar problematisch wordt. Een Simsonitische nazireeër blijft dat tot zijn dood, maar hoeft niet opnieuw te worden gewijd als hij in de buurt van een lijk komt. Simson was immers een door JHWH geroepene die vele Filistijnen heeft gedood.