Sint Nicolaas van Tolentino (+ 1305) was augustijner eremiet. Aan hem worden honderden wonderen toegeschreven. Hij wordt vereerd als beschermer tegen allerlei onheil. Vanaf de Middeleeuwen wordt hij in de Nederlanden vereerd. Vooral in de Eindhovense augustijnenkerk was sprake van een bloeiende Nicolaas-cultus.

Meer dan 300 wonderen

Vanwege de vele wonderen die op voorspraak van Nicolaas van Tolentino gebeurden, bleef ook na zijn dood op 10 september 1305 zijn bekendheid groeien. In juni 1446 werd Nicolaas door paus Eugenius IV opgenomen onder het getal van de heiligen. De paus wees op het gedegen vooronderzoek dat aan de heiligverklaring vooraf was gegaan. Daarin werd bevestigd dat er tijdens Nicolaas' leven en na zijn dood meer dan driehonderd wonderen plaats hadden gevonden.

Beschermer tegen onheil

Het brood dat wordt gezegend om de voorspraak van de heilige te verkrijgen, heeft aan Nicolaas' vereerders geestelijk en tijdelijk welzijn gebracht. Besmettelijke ziekten werden in hun verspreiding gestuit en verdreven; ook het kostbare vee werd herhaaldelijk van ziekten genezen. Door zorg en verdriet gekwelde mensen kwamen weer op adem; kinderloze ouders zagen zich met een kindje verblijd; zwangere vrouwen werden in haar moeilijke uren op wondere wijze bijgestaan. Zelfs storm en onweer op zee kwamen op voorspraak van de heilige Nicolaas tot bedaren.



Patroon van de Kerk

De heilige Nicolaas van Tolentino wordt vereerd als voorspreker voor de eenheid van de Kerk. Voordat men de heilige Jozef tot beschermer van de Kerk uitriep, werd eeuwenlang sint Nicolaas vereerd als patroon van de Kerk. Toen de paus hem deze titel verleende, hoopte hij dat op Nicolaas' voorspraak de eenheid tussen de Kerk in het Oosten en in het Westen zou terugkeren. Ook in onze tijd kan de heilige Nicolaas worden aanroepen om de eenheid onder de christenen te bevorderen. De heilige Nicolaas wordt eveneens vereerd als voorspreker voor de zielen in het Vagevuur.

Devotie

Vlaams smeeklied tot de heilige Nicolaas van Tolentijn (17e eeuw)

O vriendt van Godt gebenedydt,

Verlost ons landt van dieren tijdt,

Van orlogh, pest en ander quaet,

Daer Godt ons sonden mede slaet.

O uytgelesen ziel-patroon,

Seyndt u gebeden tot Godts troon,

Opdat de zieltjens van hun pyn

Verlost, genieten Godts aenschyn.

Mirakeldoender wonder groot

Door u gewydt en heylsaem broot

Bidt, dat in ons herleeft u deught,

Tot dat ons Godt roept in syn vreught.

Amen.

Verering in de Nederlanden

Vanaf de Middeleeuwen wordt Sint Nicolaas van Tolentijn in de Nederlanden vereerd In Eindhoven begon de devotie tot de heilige Nicolaas in 1890 met de komst van de Augustijnen daar. Vooral pater Pius Houben OSA (1852-1910), voormalig gemeentesecretaris van Eindhoven en later ingetreden in de Orde der Augustijnen, heeft in woord en geschrift voor de devotie tot de heilige Nicolaas geijverd. Hij schreef ook de tekst van het Gebedenboekje.

Eindhoven

De legendarische pater Johannes Wilderbeek OSA (1863-1932) bleef vanwege zijn zegeningen nog tot vijftig jaar na zijn dood bekend in Eindhoven en omstreken. De mensen bleven vragen om zijn zegen, ook tientallen jaren na zijn overlijden. Al meer dan een eeuw nemen vele gelovigen op sommige plaatsen in Nederland, waar augustijnen een klooster hadden/hebben) hun toevlucht tot de heilige Nicolaas. Aan de jaarlijkse bedevaart op 10 september naar de Eindhovense Augustijnenkerk werd trouw deelgenomen door inwoners van de stad en door landbouwers uit de wijde omtrek.

Gebedenboekje

Het Nederlandse gebedenboekje ter ere van Sint Nicolaas beleefde in het oorlogsjaar 1941 zijn laatste druk: Gebedenboekje ter ere van de heilige Nicolaas van Tolentijn van de Orde der Augustijnen, (Eindhoven, 1941, 31 pp.). Vanwege herhaalde en dringende verzoeken om een herdruk, werd door pater Martijn Schrama OSA een nieuw gebedenboekje samengesteld ten behoeve van de vereerders van Sint Nicolaas en van allen die in nood verkeren en deze machtige voorspreker willen aanroepen. De inhoud bestaat uit een verzameling Schriftteksten, gebeden, zegeningen, aanroepingen, hymnen en gezangen, die in de loop van de tijd bij de Eindhovense augustijnen in gebruik waren en zijn. Ze worden voorafgegaan door een korte levensschets van de heilige Nicolaas. De samensteller heeft de opbouw van het boekje en de tekst van de zegeningen gemodelleerd volgens de richtlijnen van het Tweede Vaticaans Concilie. De meeste Schriftteksten zijn genomen uit de Getijden en de Viering van de Eucharistie op het feest van de heilige Nicolaas, volgens de liturgie van de Orde der Augustijnen. De teksten van de zegeningen zijn ontleend aan een verzameling die door pater Leopold Verhagen OSA in 1970 bijeen werd gebracht (Mariënhage, 10 september 1997).

Auteur van dit lemma:

Dr. Martijn Schrama OSA, verbonden aan het Augustijns Instituut te Eindhoven.

Literatuur:

Ivo Kruyver OSA (1914-1973), De heilige Nicolaas van Tolentino. Culemborg, 1946, 152 pp. Dit boekje is nog steeds verkrijgbaar in het klooster Mariënhage te Eindhoven.

Alberic de Meijer OSA, in: Bedevaartplaatsen in Nederland, deel 1 (Hilversum 1997) over de Nicolaasverering te Culemborg (p.259-261) en te Nijmegen (p.595-597) en in deel 2 (Hilversum 1998) over diens verering te Eindhoven (p.258-264)

Norbertus Teeuwen OSA, Gustaaf Dekesel, Sint Nicolaas van Tolentino, Een volksheilige in Vlaanderen. Gent, 1946, 140 pp.