Het oosters christendom is een complex geheel van kerken die zich onderscheiden van de katholieke en protestantse traditie van het Latijnse Westen. De Oosterse Kerken zijn globaal onder te verdelen in de Byzantijns-orthodoxe kerken, de oriëntaals-orthodoxe kerken en de oosters-katholieke kerken.

Drie groepen

De Oosterse Kerken zijn globaal onder te verdelen in drie groepen:

1. de orthodoxe kerken die behoren tot de Byzantijnse tradities;

2. de orthodoxe kerken van de oude oriëntaalse tradities;

3. de katholieke kerken van de oosterse riten.

1. BYZANTIJNS-ORTHODOX

De Byzantijnse traditie kwam tot stand in Constantinopel, het antieke Byzantium. De kerken van deze traditie bevinden zich vooral in Griekenland, het Midden-Oosten, Oost-Europa en Rusland. Zij zijn georganiseerd volgens patriarchaten. Sommige nationale kerken zijn niet erkend als patriarchaat, maar hebben wel een eigen zelfstandigheid en worden geleid door een metropoliet of aartsbisschop. Deze kerken worden autocephaal genoemd; dat betekent dat ze over een eigen hoofd (autos kefale) beschikken.

Vier oudste patriarchaten

Dit zijn de vier oudste patriarchaten, erkend op het Concilie van Chalcedon (451):

• Patriarchaat van Constantinopel. De oecumenische patriarch van Constantinopel is de eerste in rang (primus inter pares) onder de orthodoxe kerkleiders.

• Patriarchaat van Alexandrië

• Patriarchaat van Antiochië

• Patriarchaat van Jerusalem.

Nieuwe patriarchaten

In latere tijd zijn nieuwe patriarchaten in het leven geroepen of werd nationale kerken zelfstandigheid toegekend:

• Patriarchaat-katholicossaat van Georgië

• Patriarchaat van Moskou

• Patriarchaat van Roemenië

• Patriarchaat van Servië

• Patriarchaat van Bulgarije

• Griekenland (aartsbisschop)

• Cyprus (aartsbisschop)

• Polen (metropoliet)

• Albanië (aartsbisschop)

• Tsjechië en Slowakijë

Relatief zelfstandige kerken

De volgende kerken zijn autonoom, hebben een relatieve zelfstandigheid binnen het groter geheel van een van de autocephale kerken:

• Sinaï (Jerusalem)

• Finland (Constantinopel)

• Japan (Moskou)

• China (Moskou)

• Estland (Constantinopel)

Moeilijk proces

De kwestie van de erkenning van autocephalie en/of autonomie is soms een moeilijk proces, zoals in het geval van de Oekraïense Kerk of de Orthodoxe Kerk van Amerika.

2. ORIËNTAALS-ORTHODOX

De oriëntaals-orthodoxe kerken zijn onafhankelijk. Onderling verschillen ze in theologie, liturgie en culturele traditie. Het gaat om de volgende kerken:

• Koptisch-orthodoxe kerk

• Syrisch-orthodoxe kerk (inclusief de Malankaars Syrisch-orthodoxe kerk)

• Armeens-apostolische kerk

• Ethiopisch-orthodoxe en Eritrees-orthodoxe kerken

• Malankaars-orthodoxe Syrische kerk

• Assyrische Kerk van het Oosten

3. KATHOLIEK

Een aantal oosterse genootschapen heeft zich onder het gezag gesteld van de Paus van Rome. Zij blijven echter oosterse christenen: binnen de Rooms-Katholieke Kerk behouden zij een eigen zelfstandigheid, hun oosterse kerkelijke structuur (worden geleid door een patriarch of groot-aartsbisschop) en liturgie. Het betreft de volgende kerken:

• Maronitische kerk

• Syrisch-katholieke kerk

• Syro-Malankaarse kerk

• Chaldeeuwse kerk

• Syro-Malabaarse kerk

• Armeens-katholieke kerk

• Koptisch-katholieke kerk

• Ethiopisch-katholieke kerk

• De katholieke kerken van de Byzantijnse traditie: verschillende autonome kerken, vaak aangeduid als Grieks-katholiek

Bron: Instituut voor Oosters Christendom, Radboud Universiteit Nijmegen