Pantaleon is een vroegchristelijke martelaar. Hij is de patroonheilige van artsen en vroedvrouwen en wordt gerekend tot de Veertien Heilige Helpers.

Panteleimon
De ouders van deze grote heilige hadden hem de naam Pantaleon (Πανταλεων) gegeven. Dat betekent 'in alles een leeuw'. Vanwege zijn grote compassie voor al zijn medemensen werd hij bij zijn doopsel Panteleimon (Παντελειμων) genoemd: 'met allen mededogend'.

Arts
Pantaleon werd in het midden van de derde eeuw geboren, vermoedelijk in Nicomedia. Hij was de zoon van een christelijke moeder en een heidense vader. Hij studeerde geneeskunde bij de destijds vermaarde arts Euphrosinos. Volgens de legende zou Pantaleons vader zich tot het christendom hebben bekeerd toen de jonge Pantaleon een blinde genas door Jezus Christus aan te roepen. Pantaleon genas vaker mensen en verwierf aldus faam. Keizer Maximianus nam hem in dienst als lijfarts.

Martelaar
Vermoedelijk ook door afgunst van collega-artsen in Nicomedia, viel Pantaleon ten slotte ten prooi aan de christenvervolging onder keizer Diocletianus. Hier zien we het bekende patroon bij de vroegchristelijke martelaren. Pantaleon werd gedwongen te offeren aan de heidense goden, en toen hij dit weigerde, werd hij gemarteld. Onderwijl genas hij nog een lamme, maar het mocht niet baten: de keizer noemde de wonderbaarlijke genezing magie.

Dood
Volgens een latere hagiografie werd Pantaleon met brandende fakkels gemarteld. Hierop zou Christus zelf verschenen zijn, in de gedaante van een zekere Hermolaus. Deze doofde de fakkels. Hierop werd een bad met kokend lood voorbereid. Toen Pantaleon erin werd gegooid zou Christus met hem in het bad zijn gestapt, waarop het lood terstond afkoelde. Verschillende andere pogingen om Pantaleon te doden mislukte op vergelijkbare wijze. Een zwaard dat geheven werd, brak af even voor het Pantaleons hals kon raken. Wilde dieren die op hem werden afgestuurd, wensten door hem te worden gezegend. Vervolgens zou hij de hemel gesmeekt hebben, zijn belagers te vergeven. Hiermee verdiende hij de naam Pantaleon. Uiteindelijk lukte een onthoofding toen Pantaleon zich overgaf.

Iconografie en patronaat
Pantaleon wordt afgebeeld met een medicijndoos, een spatel of een lepel. Hij is de patroon van de artsen, vroedvrouwen en vee. Hij wordt aangeroepen tegen hoofdpijn, toverkracht, eenzaamheid en ongelukken. Hij is de helper van huilende kinderen en wordt gerekend tot de Veertien Heilige Helpers. De Kerk gedenkt hem op 27 juli.

Pantalon
Ons woord 'pantalon' is ontleend aan Pantalone, een type uit de commedia dell'arte (16de-18de eeuw). Deze Venetiaanse koopman droeg een bepaald kostuum, dat later door Franse couturiers als een inspiratiebron is gebruikt voor een broek met rechte lange pijpen. Pantalone is een typisch Venetiaanse naam, omdat in Venetië een sterke verering bestond voor Sint Pantaleon (San Pantaleone).