De theoloog Petrus Lombardus (ca. 1100 - 1160) was bisschop van Parijs. Hij is beroemd geworden door zijn vier sententiënboeken, die eeuwen lang de grondslag vormden voor de universitaire theologiestudie. Zijn bijnaam is daarom Magister Sententiarum.

Longobard

Pietro Lombardo werd omstreeks 1100 geboren in het gehucht Lunello (Lumellogno) bij de stad Novara, Lombardije. Hij ving zijn studies aan in Bologna en voltooide ze in Reims en Parijs. Daar volgde hij colleges bij Hugo van St. Victor en hoogstwaarschijnlijk ook bij Petrus Abaelardus.



Sententiën

In 1140 werd Petrus Lombardus (Peter de Longobard) magister aan de kathedraalschool van de Notre Dame de Paris. Daar werkte hij aan zijn beroemd geworden Sententiarum libri quattuor ('vier boeken der sententiën'). Deze becommentarieerde collectie kerkvaderspreuken was tot in de 16e eeuw het standaardwerk voor het theologische studieprogramma.

(Zie verder het lemma Sententiën.)

Bisschop

Petrus Lombardus werd in 1147 tot subdiaken gewijd en in 1150 diaken. Onbekend is wanneer hij tot priester werd gewijd. Enige jaren na zijn aanstelling tot aartsdiaken werd hij benoemd tot bisschop van Parijs. Hij werd geconsacreerd op 29 juni 1159. Het jaar daarop, 20 juli, stierf hij. Hij werd begraven in de kerk Saint-Marcel in Parijs.

Magister Sententiarum

Petrus Lombardus is de geschiedenis ingegaan als Magister Sententiarum ('meester der sententiën) . Zijn vier sententiënboeken kunnen achteraf gezien niet gerekend worden tot de geniale voortbrengselen van de Scholastiek. Toch is er geen enkele middeleeuwse denker na hem niet door beïnvloed. Er bestond zelfs een academische graad die op dit werk betrekking had: die van baccalaureus sententiarius. Wie die graad had behaald had de licentie om onderricht te geven op basis van de Sententiarum libri quattuor. Ook Maarten Luther (1483-1546) is baccalaureus sententiarius geweest.

Onderwerpen

Het eerste boek handelt over God en de Triniteit; het tweede over schepping, antropologie en zonde; het derde over de Incarnatie en Christus; de vierde over de Sacramenten.

Propaganda

Het succes van de sententiënboeken van Petrus Lombardus is mogelijk te verklaren door de propaganda die zijn leerling Petrus van Poitiers ervoor maakte. Die was veertig jaar lang hoogleraar op de kathedraalschool en werd de eerste kanselier van de Universiteit van Parijs.

Geen eigen opinies

Toen Petrus Lombardus verdacht werd gemaakt omdat zijn sententiënboeken ketters zouden zijn, zei paus Innocentius III dat dit onmogelijk was. Hij zou gezegd hebben dat hij er geen enkele mening van de auteur zelf in had kunnen ontdekken; het bestond volgens hem uit louter verwijzingen naar andermans opinies.

Augustinus-brevier

Ongeveer tachtig procent van alle sententiën die Petrus Lombardus de revue laat passeren, is afkomstig van Sint Augustinus. Vandaar dat het werk soms het 'Augustinus-brevier' is genoemd.

Beroemde commentatoren

Ongeveer 250 theologen hebben een commentaar op de Sententiarum libri quattuor geschreven, onder hen Albertus Magnus, Thomas van Aquino, Petrus a Tarentasia (Innocentius V) en Willem van Ockham.