Sint-Plechelmus (7de/8ste eeuw) was een missiebisschop uit Scotia. Samen met Wiro en Otger evangeliseerden zij in het noordelijk Maas- en Rijngebied. De verering voor de heilige Plechelmus is het grootst in het Twentse Oldenzaal.

Plechelm (of Pleghelm) werd rond 650 in Scotia (Ierland of Schotland) geboren. Volgens een 10de-eeuwse hagiografie (vita) was hij monnik in een klooster in Northumbria. Vandaaruit trok hij naar de Lage Landen om er de Friezen te kerstenen. Samen met zijn medemissionarissen Wiro en Otger verkreeg hij van een vorst enige goederen en gronden in het noordelijke Roerdal. Daar stichtten zij op de zogenoemde Pietersberg (thans Sint Odiliënberg) een klooster.

In 693 of 695 zouden Plechelmus en Wiro door de paus in Rome tot bisschop zijn gewijd. Daarbij kregen ze echter geen afgebakend territorium, maar eerder een officiële zending om overal waar ze kwamen kerken te stichten. Als missionarissen trokken zij door de Maasstreek en de gebieden rond Keulen. Plechelmus stierf op 15 juli 713. Hij werd begraven bij zijn eigen klooster op de Pietersberg.

Oldenzaal

In 954 wijdde de Utrechtse bisschop Baldericus van Kleef de oude kerk van Oldenzaal (Twente) aan de door hem heiligverklaarde Plechelmus, vermoedelijk omdat de kerk door Plechelmus gesticht was. Op 4 augustus 954 schonk de bisschop de Oldenzalers het hoofd en het grootste deel van het lichaam van Sint-Plechelmus. Een aantal relieken werd vanwege de Tachtigjarige Oorlog elders ondergebracht. Pas in 1750 keerde het grootste gedeelte terug naar Oldenzaal. Ook daarna moesten de relieken vanwege politieke dreigingen een aantal malen naar elders worden overgebracht. De Sint-Plechelmusbasiliek van Oldenzaal bezit thans enkel nog de schedel.

Het feest van Sint-Plechelmus op 15 juli, zijn sterfdag, mocht in Oldenzaal pas in 1810 weer in het openbaar gevierd worden. Op 15 juli 1825 werd een borstbeeld met daarin Plechelmus’ schedel plechtig uitgesteld in de Sint-Plechelmuskerk. Tijdens de Tweede Wereldoorlog baden de katholieken van Oldenzaal vurig tot de heilige om bescherming van de stad en haar inwoners. Op 15 juli 1944 namen minstens 6.000 gelovigen deel aan de viering van het patroonsfeest. Na de Bevrijding was het weer mogelijk om een groots opgezette processie te houden. Die vond voor het eerst plaats op 15 juli 1945. Thans wordt in Oldenzaal het Plechelmusfeest niet meer op 15 juli gevierd. In de jaren tachtig was besloten om vanwege de vakantieperiode het feest te houden in het weekeinde voorafgaand aan de zomervakantie van de scholen.