De titel prins-troonassistent was een erfelijke eretitel die verleend werd aan twee voorname adellijke families uit Rome. De titel geeft de houders ervan het recht zich tijdens pontificale plechtigheden op te houden in de nabijheid van de pauselijke troon. Ook verrichten zij vaak eenvoudige handelingen zoals het dragen van de ampullen met water en wijn. Anders dan zijn geestelijke evenknie – de bisschop-troonassistent – overleefde de prins-troonassistent de grootschalige reorganisatie van de pauselijke huishouding, die paus Paulus VI in 1968 doorvoerde. Wel werd het erfelijke karakter aan de functie ontnomen.

Achtergrond

De functie van prins-troonassistent werd in 1511 in het leven geroepen door paus Julius II. Deze Renaissancepaus had een einde weten te maken aan de jarenlange, door macht, aanzien en geld gedreven, vetes tussen de voorname families van Orsini en Colonna. Een uitvloeisel van de vrede tussen beide families was dat vertegenwoordigers van beider families werden benoemd tot prins-troonassistenten. Aan de functie was in die tijd ook een geldelijke vergoeding verbonden. De vrede tussen beide voorname families werd in Rome gevierd met de uitgave van een speciale munt waarop een afbeelding te zien was van een beer ('orso') die een zuil ('colonna') omhelst. Dat de vrede broos was, bewees het feit dat de troonassistenten weigerden steeds ter rechter dan wel ter linker zijde van de paus te zitten. Besloten werd daarop dat de Orsini en Colonna afwisselend aan de rechter- of linkerkant van de pauselijke troon zouden zitten.

Het einde van de Orsini

Aan het erfelijk assistentschap van de Orsini kwam in 1958 een einde. Houder van de titel, prins Filippo Orsini, sneed in dat jaar zijn polsen door. Na afloop van de mislukte zelfmoordpoging verklaarde de prins dat hij had gehandeld omdat hij hierin de enige mogelijkheid zag te ontkomen aan zijn buitenechtelijke relatie met de Engelse actrice Belinda Lee. Op last van het Vaticaan werd de prins vervolgens in een psychiatrische kliniek ondergebracht, terwijl zijn maîtresse zich in Zuid-Afrika wijdde aan de opname van een film over het leven van Lucrezia Borgia. Paus Pius XII ontnam de prins zijn eretitel en gunde hem aan de familie Torlonia die al eeuwenlang gehoopt had ook voor deze eer in aanmerking te komen.

Hervormingen

In 1968 voerde paus Paulus VI met het motu proprio Pontificalis Domus een drastische hervorming door in de vormgeving van de pauselijke huishouding. Een van de maatregelen behelsde dat de functie van bisschop-troonassistent werd opgeheven. De prins-troonassistent bleef bestaan, zij het dat het erfelijk karakter van de functie verdween.