De sabellianen vormden in de 3e eeuw een ketterse groepering in Rome. Zij leerden dat de ene God zich op drie verschillende wijzen openbaart: als Vader, als Zoon en als Geest.

Sabellius

Het sabellianisme is genoemd naar de uit Libië of Egypte afkomstige priester Sabellius. Hij was aanhanger van het modalistische monarchisme. Deze theologische stroming leerde dat de God één en ondeelbaar is en dat de Vader, de Zoon en de Geest slechts verschillende wijzen (modi) zijn waarop God zich manifesteert. Zij verwerpen dus de idee van drie subjecten binnen de Ene Godheid.

Personen

Sabellius vergeleek de goddelijke modi met toneelrollen waarbij de acteurs maskers dragen. De Ene God 'draagt' drie verschillende 'maskers' (προσωπα [prosoopa], dat in het Latijn personae als equivalent heeft). Sabellius' standpunt leverde grote verwarring op omdat God volgens de orthodoxe triniteitsleer bestaat uit Drie Personen. In het Grieks wordt hiervoor echter het woord υποστασις (hypostastis) gebruikt. In de Latijnse formulering van het dogma is sprake van het begrip persona. Voor Sabellius zijn de goddelijke personae ('personen') echter geen subjecten maar verschijningswijzen.

Patripassianisme

Het sabellianisme is dus een vorm van unitarisme. Het grote verschil met andere stromingen van het modalisme is dat de sabellianen ook de Heilige Geest als goddelijke modus beschouwden. Volgens eerdere modalisten waren er slechts twee modi: de Vader en de Zoon. Hun bestrijders noemden hen spottend patripassianen. Uit hun leer volgt namelijk dat ook de Vader (Pater) aan het kruis geleden (passus) moet hebben. De mensgeworden God is volgens hen immers één subject.