Schiermonnikoog is het kleinste bewoonde eiland in de Waddenzee. Het is een favoriet oord voor mensen die in de rust en de stilte tot bezinning willen komen.

Abdij Klaarkamp

De naam Schiermonnikoog komt voor het eerst voor in een oorkonde uit het jaar 1440. Dit document, ondertekend door de Hollandse graaf Filips de Goede, bewijst dat het eiland het bezit was van de cisterciënzerabdij Klaarkamp in Rinsumageest bij Dokkum.

Grijze monniken

'Schiermonnikoog' betekent letterlijk 'eiland van de grijze monniken'. De religieuzen waarnaar hier wordt verwezen zijn cisterciënzers. Cisterciënzers zijn monniken die behoren tot de Orde van Cîteaux (Latijn: Ordo Cisterciensis). De abdij van Cîteaux in Bourgondië was het centrum van een nieuwe monastieke spiritualiteit. Zij was gesticht door benedictijnen uit Molesmes, die de Regel van Benedictus strenger wilde navolgen. Voor verdere verbreiding zorgde de heilige Bernardus van Clairvaux († 1153). Uiterlijk onderscheiden de cisterciënzers zich van de benedictijnen door hun kleurloze of grijze habijt, vandaar 'schiermonniken' (schier = grijs, grauw).

Aantal inwoners

Schiermonnikoog is met een oppervlakte van 16 maal 4 kilometer het kleinste van de bewoonde Waddeneilanden. Volgens de Gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens (GBA) bedroeg het inwoneraantal op 1 januari 2010 942 en op 1 januari 2012 932.

Dorp

Het eiland is meer dan 1000 jaar uit en is gedurende de eeuwen sterk van vorm en omvang veranderd. De oudste delen van het eiland zijn slechts 800 jaar oud. Wanneer de eerste nederzettingen verschenen is onbekend. Het huidige dorp Schiermonnikoog werd in 1720 gesticht. Het dorp Westerburen dat twee kilometer westwaarts lag, verdween door erosie. De eerste dijken op het eiland werden in 1767 aangelegd.

Reformatie

Tijdens de Reformatie werden alle eigendommen van kerken en kloosters afgenomen door de calvinistische machthebbers. Schiermonnikoog werd in 1580 geseculariseerd. Het werd onttrokken aan de abdij Klaarkamp en ingenomen door de provincie Friesland. Door de oorlog tegen de Spanjaarden was Friesland financieel in problemen geraakt, zodat zij in 1638 (10 jaar voor het einde van de Tachtigjarige Oorlog) gedwongen werd een groot aantal voormalige kloostereigendommen te verkopen.

Familie Stachouwer

In 1640 kocht de Amsterdamse koopman Johan Stachouwer het eiland. Hij liet het bestuur over aan een drost en vier burgemeesters. Schiermonnikoog ging na Stachouwers dood over op diens erfgenamen. In de 18e eeuw verzwagerde de familie Stachouwer zich met het Groningse regentengeslacht Tjarda van Starkenborgh, waaruit de naam Tjarda van Starkenborgh Stachouwer ontstond. De familie verloor in de Franse tijd een groot deel van de heerlijke rechten op het eiland, ofschoon zij wel de rechtmatige eigenaar bleef.

Familie Von Bernstorff

Schiermonnikoog werd in 1858 of 1859 verkocht aan de jurist John Eric Banck uit Den Haag. In 1860 vergrootte hij het eiland door de inpoldering van 260 ha Waddenzee. In 1866 werd het eiland tot badplaats uitgeroepen, wat de waarde van het eiland verhoogde. In 1893 verkocht Banck het eiland aan de Duitse graaf Berthold Hartwig Arthur von Bernstorff-Wehningen. Schiermonnikoog zou drie generaties het eigendom van de familie Von Bernstorff blijven. Tussen 1910 en 1920 liet de graaf op het eiland een naaldbos aanleggen.

Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakten de duinen deel uit van de Atlantikwall, die het Derde Rijk moest beschermen tegen een Geallieerde invasie. Na de Bevrijding in 1945 werd Schiermonnikoog als Vijandelijk Vermogen geconfisqueerd, zodat het eiland voortaan toebehoorde aan het Koninkrijk der Nederlanden.

Friesland

Alle Nederlandse Waddeneilanden, de oostelijke het meest, slinken aan de westkant en groeien aan de oostkant. Zo ligt het oostelijke deel van Schiermonnikoog op de plek waar Bosch lag, het eiland dat tijdens de Kerstvloed van 1717 verzwolgen werd. Oostelijke aanslibsels behoorden lange tijd tot de provincie Groningen, omdat zij de Fries-Groningse grens waren gepasseerd. In 2005 kwamen de provincies Groningen en Friesland overeen dat het eiland voortaan in zijn geheel deel zou uitmaken van Friesland.

Rust en stilte

Tegenwoordig is Schiermonnikoog met ongeveer 300.000 bezoekers per jaar een geliefde vakantiebestemming. Zijn stranden behoren tot de mooiste van West-Europa. Veel mensen komen er voor de rust en de stilte. Omroep RKK maakte in 2011 en 2012 een tv-serie over Schiermonnikoog: Het eilandgevoel van Schiermonnikoog. 



Nationaal Park

In 1989 werd de Waddenzee en ongeveer 5.400 ha van Schiermonnikoog uitgeroepen tot Nationaal Park. De natuurgebieden daarvan zijn in beheer bij de Vereniging Natuurmonumenten. De duinen die een functie hebben als zeewering worden beheerd door Rijkswaterstaat. De bebouwde kom van Schiermonnikoog valt buiten het Nationaal Park, evenals Bancks Polder en het duingebied ten noorden van het dorp.