De basiliek van Sint-Laurentius buiten de muren (Italiaans: ‘Basilica di San Lorenzo fuori le mura’) is een oude basiliek in de stad Rome die wordt gerekend tot de zeven Pelgrimskerken van de eeuwige stad. Het achtervoegsel 'buiten de muren' dankt de basiliek aan het feit dat de kerk buiten de Aureliaanse muur (een stadsmuur die tussen 271 en 280 op last van keizer Aurelianus werd opgericht) is gelegen. De kerk is gewijd aan de heilige Laurentius van Rome, een van de martelaren van het vroege christendom.

Constantijn

Volgens de overlevering zou keizer Constantijn de Grote zelf opdracht hebben gegeven tot het bouwen van de kerk op deze plek, boven het graf van de heilige martelaar Laurentius van Rome. Tezelfdertijd ontstonden in de nabijheid verschillende andere martelaarskerken zoals die van Sint Sebastiaan, Sint Agnes en de heilige martelaren Petrus en Marcelinus. De kleine kapel werd in de zesde eeuw door een grotere kerk vervangen op last van paus Pelagius II. Deze kerk stond vlak naast een kleinere aan Maria gewijde kapel.



Honorius III

De nog steeds kleine kerk werd in 1217 door paus Honorius III samengevoegd met de Mariakapel en sterk in westelijke richting uitgebreid. Dit gebeurde uit dankbaarheid voor de kroning van Peter II van Courtenay tot Latijns keizer van Constantinopel. De keizer zou zelf overigens Constantinopel nooit bereiken en twee jaar na zijn kroning in Rome in gevangenschap sterven. Niettemin was de uitbreiding van de basiliek inmiddels in volle gang. Bij de uitbreiding werd de basiliek voorzien van fresco’s die scenes uit het leven van Laurentius en de protomartelaar Stefanus verbeelden. Onder het hoofdaltaar van de basiliek worden de relieken van Laurentius en enkele relieken van Stefanus bewaard.

Latere restauraties

De kerk werd in de loop van de eeuwen verschillende keren ingrijpend gerestaureerd. Vooral ten tijde van de barok werden vele toevoegingen gedaan. Een groot deel daarvan verdween evenwel weer tijdens de restauratie die plaatsvond tussen 1855 en 1864 weer verwijderd waarbij het klassieke uiterlijk van de basiliek grotendeels werd hersteld.

Gebombardeerd

Op 19 juli 1943 werd de Sint-Laurentius zwaar getroffen door de gealieerde bombardementen op de stad Rome. Na de oorlog werd de basiliek die grotendeels in puin lag, weer helemaal gerestaureerd waarbij zoveel mogelijk gebruik werd gemaakt van het oorspronkelijke materiaal. De oudste fresco’s waren evenwel geheel verloren gegaan. Zeer recent zijn reconstructies gemaakt van deze fresco’s.

Parochiekerk

De Sint-Laurentius is sinds 1709 een parochiekerk. Aanvankelijk werd de kerk bediend door de reguliere kanunniken van Lateranen. Sinds 1855 is de zielzorg toevertrouwd aan de paters kapucijnen die ook het belendende klooster bewonen.

Campo Verano

Bijzonder is dat de San Lorenzo gelegen is nabij de begraafplaats van Campo Verano, de oudste begraafplaats van Rome. Daardoor staat de Sint-Laurentius ook wel bekend als ‘begrafeniskerk’. Hoewel op het overvolle kerkhof vrijwel niemand meer wordt begraven, geldt de Lorenzo nog steeds als favoriete basiliek voor vooral voorname Romeinse families als het gaat om het houden van een Requiemmis.

Exterieur

De basiliek staat aan een op last van paus Pius IX ontworpen plein. Hierop staat een hoge sokkel waarop een beeld staat van Sint Laurentius. De voorgevel bestaat uit een door zes marmeren zuilen ondersteunde portiek. In de portiek zijn mozaïeken aangebracht met voorstellingen uit het leven van Laurentius en Stefanus. Ook is hier een aantal antieke sarcofagen te zien. In de portiek herinnert een plaquette aan het bezoek dat paus Pius XII bracht aan de kerk, vlak na het bombardement in 1943. Naast de kerk staat een Romaanse klokkentoren uit de twaalfde eeuw.

Interieur

De basiliek bestaat uit drie beuken die duidelijk nog de sporen vertonen van de twee verschillende kerken die hier in de dertiende eeuw werden samengevoegd. De beuken worden van elkaar gescheiden door marmeren zuilen. De aan Sint Tarcisius gewijde kapel aan het einde van de rechterbeuk geeft toegang tot zowel de sacristie als tot het klooster en de onder de basiliek gelegen crypte. Hoog op de muren rondom de hele basiliek zijn portretten van pausen te zien.

Latijns patriarch van Jeruzalem

De San Lorenzo was traditioneel de zetel van de Latijns patriarch van Jeruzalem en zou dit blijven tot 1849, toen de zalige paus Pius IX de zetel herstelde in Jeruzalem zelf.