Een solideo is het kleine bolkapvormig hoofddeksel dat door rooms-katholieke geestelijken wordt gedragen.

Alleen voor God

De Latijnse woorden soli deo betekenen 'alleen voor God'. De solideo is een kruinkap die in de eucharistie alleen wordt afgenomen tijdens het eucharistisch gebed en de consecratie, omdat Christus (het mensgeworden Woord Gods) dan onder de gedaanten van brood en wijn aanwezig is.

Andere benamingen

In het Nederlands wordt het hoofddeksel ook wel 'solideetje' of 'pileolus' (Latijn: pileus: [vilten] muts) genoemd. Ook wordt wel de Italiaanse naam zucchetto ('kleine kalebas') gebruikt, en ook wel 'kalot(je)'. In het Vlaams is kalot ook gebruikt als spotnaam voor iemand uit de clerus. Tenslotte wordt het kleine mutsje ook wel 'submitrale' genoemd, omdat het ook onder de mijter wordt gedragen.

Herkomst

De solideo is sinds de Middeleeuwen in gebruik bij de clerus. Het was vooral praktisch bedoeld, namelijk om het getonsureerde hoofd te verwarmen. Bedekte de muts aanvankelijk ook nog de oren, vanaf de barok heeft de solideo de vorm die wij vandaag nog kennen. Qua vorm doet de solideo sterk denken aan het keppeltje dat door Joodse mannen wordt gedragen. De solideo is gemaakt van zijde, of van synthetisch materiaal.

Kleuren en gebruiken

De solideo komt voor in de kleuren zwart (voor priesters), paars (voor bisschoppen en abten), rood (voor kardinalen) en wit (de paus). De norbertijnen, ook wel witheren genaamd, dragen eveneens een witte solideo. De solideo wordt los gedragen of onder de bonnet, of onder de mijter. Het hoofddeksel wordt gedragen bij koorkledij en tijdens de liturgie. De zwarte solideo, voor priesters, is in onbruik geraakt. In vieringen volgens de Tridentijnse ritus, dragen priesters doorgaans enkel een bonnet die op de voorgeschreven momenten op dan wel af wordt gezet door de acoliet.

Reverentie bij paus

Sommige bisschoppen zetten hun solideo ook af bij de begroeting van de paus (zie video hieronder). Hem beschouwen zij als de ene plaatsbekleder van Christus op aarde. Deze reverentie raakt echter in onbruik, vooral sinds paus Franciscus benadrukt dat de paus als bisschop van Rome niet boven de andere bisschoppen staat.