Wies Stael-Merkx (1926-2012) was een Nederlandse voorvrouw van vernieuwingsgezinde katholieken en de eerste voorzitter van de Acht Mei Beweging die concrete vernieuwingen in de Kerk nastreefde. Naast haar inzet voor de Katholieke Kerk was zij actief als relatietherapeute bij het Katholiek Bureau voor Voorlichting en Begeleiding bij Sexualiteit en Relativevorming.

Afkomst

Wies Merkx werd op 8 december 1926 geboren in het Betuwse Elden en groeide op in wat zij zelf omschreef als een 'vrijzinnig katholiek', warm gezin met zeven kinderen. Ze had vijf zussen en een broer. Haar vader was hoofd van een openbare lagere school. Het gezinsleven werd bepaald door het ritme van het kerkelijk jaar. Kerkelijke geboden werden in huize Merkx soepel geïnterpreteerd. Geloven en bidden moesten wel consequenties hebben voor het dagelijks leven, vooral door op te komen voor mensen die in de knel zaten. Wies Merkx studeerde enige tijd geneeskunde maar brak die studie af om te trouwen met de advocaat Jules Stael. Met hem kreeg ze drie kinderen.



Sexualiteit en Relatievorming

In de jaren vijftig komt ze in aanraking met pastoraal-psycholoog Han Fortman, seksuoloog-psychiater Kees Trimbos en psychologe Helene Dresen-Coenders. Door hen geïnspireerd werd ze stafmedewerker van het Katholiek Bureau voor Voorlichting en Begeleiding bij Sexualiteit en Relativevorming. Later zou ze er directeur worden. Ze gaf veel voorlichting en reisde door het hele land om lezingen en trainingen te geven. Hierdoor kwam ze in aanraking met de pastorale nood die bijvoorbeeld bestond bij echtparen in relatie tot voorbehoedsmiddelen.

PIP

Landelijke bekendheid kreeg Stael-Merkx toen ze in 1984 betrokken raakte bij het Platform Initiatieven Pausbezoek PIP dat werd opgericht naar aanleiding van het voorgenomen bezoek van paus Johannes Paulus II aan Nederland. Hierin verzamelden zich tal van katholieken die uiting wilden geven aan hun 'zorg en liefde voor de kerk', een eufemisme voor kritiek leveren op Rome.

Het andere gezicht van de Kerk

Het PIP zette een landelijke manifestatie op poten die ´Het andere gezicht van de Kerk´ werd genoemd. De titel van de manifestatie suggereerde dat de kerk verschillende gezichten had. Tenminste dat van het leergezag en de hiërarchie tegenover dat van de 'gewone katholieken'. Onder bisschoppen schijnt de manifestatie wel gekscherend 'het gezicht van de andere kerk' genoemd te zijn. Wies Stael-Merkx voerde het woord tijdens de manifestatie en het was duidelijk dat zij voorbestemd was om een nieuw verband van progressieve katholieken te leiden. De bijeenkomst vond plaats op 8 mei 1985, een week voor het begin van het bezoek van de paus aan Nederland, op het Malieveld in Den Haag.

Koepelorganisatie

De bijeenkomst op het Malieveld werd als een groot succes beschouwd en men besloot met dergelijke manifestaties door te gaan. De Acht Mei Beweging (AMB) was geboren, een koepel van bijna honderd katholieke organisaties waaronder de Marienburgvereniging, Pax Christi, Vastenaktie, maar ook van diverse religieuze orden en congregaties. Wies Stael-Merkx werd er de eerste voorzitter van.

Feitelijke pluriformiteit

Voorzitter Wies Stael-Merkx was van mening dat de bisschoppen “geen recht deden aan de feitelijke pluriformiteit onder oprechte katholieken”. Kritisch zijn was volgens haar nodig “omdat er een grote kloof is ontstaan tussen de kerkelijke leer en het leven van mensen”. Waar de AMB stelde dat het vooral de gelovigen zijn die de kerk maken legden de bisschoppen de nadruk op de verbondenheid met Rome en de belangrijke positie van het leergezag hierin. Oud-bisschop Gijsen noemde Stael-Merkx “een bedreiging voor het rooms-katholieke geloof”. Stael-Merkx zou tot 1992 voorzitter blijven van de Acht Mei Beweging.

Liefde

Na haar voorzitterschap van de AMB bleef Stael-Merkx actief en betrokken kritisch-katholiek. In een van haar laatste interviews, in het tijdschrijft Roerom zei ze: “De kerk maakt niet waar wat zij predikt. Solidariteit? Ja, met Rome; niet met het eigen volk. Liefde? Priesters die uittreden, krijgen geen woord van dank en aan hen wordt niet gevraagd of ze het wel redden in de nieuwe situatie? Ik kan het woord 'liefde' uit hun mond niet meer horen”. Ze overleed op 14 december 2012 in haar woonplaats Utrecht. Haar opvolger als voorzitter van de Acht Mei Beweging noemde haar in een In Memoriam “een icoon van veranderingsgezind katholiek Nederland.