Het Tau-kruis, genoemd naar de Griekse letter tau, is een christelijk symbool.

Het Tau-kruis wordt zo genoemd vanwege zijn vorm, die op de Griekse letter tau lijkt. Het symbool is ook bekend als Antoniuskruis, Egyptisch kruis, Sint-Franciscuskruis of Crux commissa.

Kruisiging

De kruisvorm staat symbool voor het middel waarmee de Romeinen opstandige slaven, misdadigers en vijanden van de staat executeerden. Alleen zij die geen Romeins burger waren konden tot de kruisdood worden veroordeeld. Het foltertuig kon diverse vormen aannemen: een paal (crux simplex; I), twee diagonalen (crux decussata, later Andreaskruis genoemd; X), een paal met een korte dwarsbalk (crux immissa, Latijns kruis; †), en een paal met daarboven op een dwarsbalk (crux commissa, Τ). Die laatste wordt Tau-kruis genoemd.

Oude Testament

Het Tau-kruis werd door christenen niet alleen met Christus’ kruisdood in verband gebracht, maar ook met het teken waarvan sprake is in Ezechiël 9,3.4 en met de uitgestrekte handen van Mozes in Exodus 17,11:

De HEER riep tot de man die in linnen gekleed was, met de inktkoker aan zijn middel: ‘Trek midden door de stad, midden door Jeruzalem, en zet een teken [de Vulgaat vertaalt dit met thau] op het voorhoofd van de mannen die jammeren en klagen over alle gruweldaden die daar bedreven worden. (Ez. 9,3.4)

Jozua deed wat Mozes hem had opgedragen. Hij bond de strijd aan met Amalek, terwijl Mozes, Aäron en Chur de top van de heuvel bestegen. En zolang Mozes zijn armen opgeheven hield, waren de Israëlieten aan de winnende hand. Maar liet hij zijn armen zakken, dan won Amalek. Ten slotte werden Mozes’ armen moe. Daarom haalden ze een steen waar hij op kon zitten. Aäron en Chur ondersteunden zijn armen, elk aan een kant. Zo bleven zijn armen hooggeheven, tot zonsondergang toe. En Jozua versloeg Amalek en zijn leger met het zwaard. (Ex 10,13)

Sint-Antonius Abt

Dat het Tau-kruis ook Antoniuskruis wordt genoemd, is omdat Sint-Antonius Abt, de Egyptische woestijnvader uit de 4de eeuw, het teken op zijn habijt droeg.

Antonianen

In 1095 werd de gemeenschap van de Reguliere Kanunniken van Sint-Antonius opgericht. Deze orde van hospitaalbroeders, ook wel Antonieten genoemd, voerden als logo het Tau-kruis waarmee Antonius Abt werd geassocieerd.

Sint-Franciscus

Paus Innocentius III stelde bij de opening van het Vierde Lateraans Concilie in 1215 introduceerde het Tau-kruis als symbool van de door hem gewenste kerkhervorming. Dit zette Sint-Franciscus van Assisi aan om eveneens dit teken te voeren. Voor hem symboliseerde het Tau-kruis bekering, boetvaardigheid en verlossing. Mogelijk had hij het Tau-kruis ook al aangetroffen bij de Antonieten in Rome. Deze hospitaalbroeders maakten grote indruk op hem omdat zij in hun gasthuis melaatsen opvingen en verzorgden. De Antonieten droegen een staf in de vorm van een Tau en droegen het teken evenals Sint-Antonius Abt op hun habijt.

Franciscaans logo

Franciscus bracht het Tau-teken aan op huizen, muren en bomen. Beroemd is de rode Tau die hij schilderde in een nis van de kluizenarij van Fonte Colombo in het Rietidal. Franciscus zegende met dit teken en zette het bij wijze van handtekening onder zijn brieven.

Voor de Franciscaanse Beweging (minderbroeders, clarissen, franciscanessen en tertiarissen) is het Tau-kruis een teken van zegen en vrede. Vaak dragen leden van de Franciscaanse Beweging een Tau op hun borst.

Oosterse bisschopsstaf

In de oosterse ritussen heeft de bovenkant van een bisschopsstaf de vorm van een Tau (in de Latijnse ritus is dat een krul). Bijzonder is dat de uiteinden van beide kruisarmen slangen of draken voorstellen. Wat de exacte oorsprong daarvan is, is niet exact bekend. De symboliek wordt wel verbonden met het verhaal van Mozes die een bronzen slang op een paal zette om onheil af te weren (Numeri 21,4-9). Het houdt vast ook verband met de caduceus van Hermes of de staf van Asclepius (aesculaap). Er bestaat ook een theorie dat de oosterse bisschopsstaf een afgeleide zou zijn van de lituus, de staf van de Romeinse auguri (vogelwichelaars).